Haberler
Bilim & Teknoloji
Yaşam
Kültür & Sanat
Haberler
Bilim & Teknoloji
Kültür & Sanat
Eğer sesinizin kaydını dinler dinlemez sesinizden nefret ettiyseniz, yalnız değilsiniz. Bu durumun nispeten anlaşılır fizyolojik bir sebebi var: Ses üretimi, havanın akciğerlerden itilmesiyle birlikte diyaframda başlıyor. Bu hava yüksek hızlarda ses tellerinden geçiyor ve tellerin saniyede yüzlerce kez titreşmesine sebep oluyor. Bunun sonucunda da boğaza doğru hareket eden ve sonrasında dil ve ağız ile şekil […]
Bu muazzam Pavona clavus mercanı en az 300 yaşında ve uzaydan görülebiliyor. Pasifik Okyanusu’nun güneybatısında bulunan ve genişliği 34 metre, uzunluğu 31 metre, yüksekliği 5 metre, çevresi ise 180 metre olan bu çarpıcı organizma, kazara keşfedilen dünyanın en büyük mercanı. Bu canlı aslında mercan polipleri adı verilen ve 300 yılda büyümüş ayrı organizmalardan oluşan bir […]
742 milyon yaşındaki bu kaya, bir asteroit çarpışmasıyla uzaya fırlamış. Bir zamanlar bir üniversitenin çekmecesinde duran Mars‘a ait bir kaya parçası, araştırmacıların Kızıl Gezegen’in jeolojik tarihini daha iyi anlamasına yardımcı oluyor. Purdue Üniversitesinde çalışan bir araştırma takımı, izotopik tarihleme yöntemi kullanarak “Lafayette Meteoriti”nin muhtemelen 742 milyon yıl kadar önce sıvı suyla etkileşime girdiğini belirlemiş. Fakat […]
201,6 milyon yıl önce Dünya’nın beş büyük kitlesel yok oluşundan biri meydana gelmiş ve yaşayan bütün türlerin dörtte üçü ortadan kalkmıştı. Bu silinme olayı, gezegenin neredeyse bütün kara parçalarını oluşturan Pangea isimli dev bir kıtayı bölen devasa volkanik patlamalara denk geliyordu. Yaklaşık 600.000 yıl boyunca milyonlarca kilometre küp lav püskürmüş ve günümüzdeki Amerika, Avrupa ve […]
Laboratuvar fareleri üzerinde yapılan deneyler, kıllı memelilerde bu davranışı tetikleyen sinirleri ortaya çıkarıyor. Kıllı memelilerin pek çoğu; özellikle de köpekler, ıslandıktan sonra fazlalık suyu kürklerinden atmak için kendilerini silkeliyor. Şimdiyse bilim insanları, bu “ıslak köpek sarsıntılarının” ardındaki sinirsel işleyişi anlamaya yaklaşmış bulunuyorlar. Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesine bağlı Howard Hughes Tıp Enstitüsünde çalışan bir araştırma takımı […]
Buluşlar gerçekten bir şans meselesi mi yoksa sadece doğru zamanda doğru kişi tarafından ortaya çıkarılmayı mı bekliyorlar? Bu makale aslen MIT Press Reader sitesinde yayımlandı. Makale, Telmo Pievani’nin “Mutlu Kaza” kitabından uyarlandı. 1900’lü yılların başındayız ve Fransız bir kimyager (aynı zamanda bir sanatçı ve dekoratör) olan Edouard Benedictus, laboratuvarda sıradan bir kaza yaşıyor: Bir deney […]
Yeni araştırma, insanların bütün gerçekleri bildiklerini zannediyor olabileceklerini gösteriyor. Bir arkadaşınız veya meslektaşınızla aynı fikirde olmadığınızda kendinizi beğenmişçesine haklı olduğunuza inanıyorsanız, araştırmacıların yeni çalışması neden aslında hatalı olabileceğinizi gösteriyor. Araştırmacılar gerçekte öyle olmasa bile insanların bir karar vermek veya durdukları yeri desteklemek için ihtiyaç duydukları bütün bilgilere sahip olduklarını doğal biçimde varsaydıklarını keşfetmişler Araştırmacılar buna […]
Klavyede yazı yazan bir maymunun rastgele Shakespeare eserleri yazması, evrenimizin yaşam süresinden çok daha uzun zaman alırdı. Sonsuz Maymun Kuramı’na göre bir klavyede sonsuz süre boyunca rastgele tuşlara basan bir maymun, en sonunda şans eseri Shakespeare’in tüm eserlerini yazardı. Çokça bilinen bu düşünce deneyi, olasılık ile rastgeleliğin ilkelerini ve şansın beklenmedik sonuçlara nasıl yol açabileceğini […]
Milyarlarca yıl önce, bildiğimiz şekliyle yaşamı andıran herhangi bir şeyden çok uzun süre önce meteoritler sık sık gezegenimizi dövüyordu. Yaklaşık 3,26 milyar yıl önce Dünya’ya çarpan böyle bir uzay kayası, bugün bile Dünya’nın geçmişiyle ilgili sırları açığa çıkarıyor. Harvard Üniversitesi Dünya ve Gezegen Bilimleri Bölümünde çalışan erken dönem Dünya jeoloğu Yard. Prof. Nadya Drabon‘un, sadece […]
Videoda astronotun çenesindeki bir ‘ketçap kalesi’ de var. Uzayda yaşamak herkese göre değil. Fazladan birkaç ay daha mahsur kalma tehlikesi, uzun uzay yolculuğunun fiziksel bilançosu ve sıfır kütleçekimiyle uğraşmak gibi şeyler var. Uzayda yemek yemek bilhassa zor ama aynı zamanda eğlenceli de olabilir. NASA astronotu Matthew Dominick geçenlerde bunu dünyanın en meşhur çeşnilerinden biriyle, ketçapla […]
Süveter havasının ardındaki meteoroloji ve biyoloji. Sonbahar ya da ilkbaharda giyecek bir şey seçmek kolay olmayabilir. Sabah kazak havası olabilir ve öğle vakti daha çok yaz havası gibi gelebilir. Ya da sert kış soğuğu gibi başlayan hava aniden ısınabilir. Sabahki hava durumu tahmininde 15°C ya da 18°C’yi görmek ve bunun nasıl hissettireceğini doğru şekilde tahmin […]
Nişasta sindirimini başlatan gen, ilk olarak çiftçilikten çok önce çoğalmış olabilir. Antik DNA’mız ekmek, makarna, pirinç ve diğer karbonhidratlara dönük sevgimizi şekillendirmiş olabilir. Türümüzün, kompleks karbonhidratları ağızlarımızda ayrıştırmaya başlamaya izin veren birden çok gen kopyası taşıdığını uzun süredir biliyorduk. Nişastalı yiyecekleri metabolize etmenin bu ilk adımı oldukça iyi şekilde belgelenmiş durumda. Fakat bu karbonhidrat işleyen […]
Binlerce ötegezegen olduğunu ve daha milyonlarcasının da keşfedilmek üzere beklediğini biliyoruz. Fakat ötegezegenlerin büyük çoğunluğu yaşama elverişli değil. Yaşama elverişli olabilecek az miktardaki gezegenin ise böyle olup olmadıklarını sadece atmosferlerini inceleyerek belirleyebiliyoruz. Ötegezegenler İçin Büyük Girişimölçer (LIFE) ise bu noktada bize yardımcı olabilir. Yaşanabilir olma ihtimali bulunan gezegenlerde biyolojik işaret arayışı giderek yoğunlaşıyor. JWUT, ötegezegen […]
Gökbilimciler, Dünya’yı en az 150 yıl boyunca yutacak kadar büyük bir antisiklon olan Jüpiter’in efsanevi Büyük Kırmızı Lekesi’ni (BKL) gözlemledi. Fakat her zaman yeni sürprizler var; özellikle de NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu ona yakından baktığında. Hubble’ın bu ünlü kızıl fırtınaya yönelik 2023 yılının Aralık ayından 2024 yılının Mart ayına kadar yaptığı yeni gözlemler, BKL’nin göründüğü […]
Yok edilememesiyle meşhur hamam böceğinin genleri üzerinde yürütülen bir çalışma, bu böceklerin en son Triyas Dönemi sırasında ortak bir atalarının olduğunu göstererek, küresel hakimiyetlerine bir süperkıtanın parçalanmasıyla başladıkları hipotezine destek sağlıyor. İnsanlığı birleştiren bir şey varsa, o da içinde hamamböceği olan her şeyden tiksinmemizdir. Fakat biraz saygıyı hak ediyorlar. Görünüşe göre o kadar uzun zamandır […]
Bu organizmalar, bilinen önceki rekor sahiplerinden 1,9 milyar yıl daha eski. Zeminin yaklaşık 15 metre altındaki mühürlü bir kaya çatlağı, son 2 milyar yıldır mikropların evi olmuş; yani böyle koşullarda keşfedilen en eski yaşama. Yaklaşık 30 santimetre boyutunda olan ve Güney Afrika’daki Bushveld Volkanik Kompleksi’nin altından çıkarılan örnek, önceki mikrobiyal rekor sahiplerinden 1,9 milyar yıl […]
Su ayısının umrunda değil. Şanslı su ayıları. Dünya onlara kalacak. Tardigratlara (su ayısı olarak da biliniyor) herkes aşina değil ve bu çok ayıp. Boyları bir milimetreden kısa ama gezegendeki en yok edilemez hayvanlar oldukları neredeyse kesin. Onları uzayın amansız boşluğuna maruz bırakabilir, onlarca yıl aç bırakabilir, kim bilir ne kadar uzun süre susuz bırakabilir, kaynatabilir, […]
Haritada bir meyve sineğinin beynindeki yaklaşık 140.000 nöron arasındaki 50 milyon kadar bağlantının tamamı yer alıyor. Beyinler, nöronlar arasındaki şaşırtıcı derecede karmaşık bağlantı sistemleridir. Bu bağlantıları haritalandırmak ise beyinlerin nasıl çalıştığını anlamada önemli bir adım. Bilim insanları böyle bir haritanın oluşturulmasında şimdiye kadarki en tutkulu girişimi geçenlerde tamamladı: Yetişkin bir meyve sineğinin beynindeki her nöron […]
Galaksimiz Samanyolu galaksisi özel bir yer mi? Bilim insanlarından oluşan bir araştırma takımı, bu sorunun cevabını bulmak üzere on yıldan uzun süre önce bir yolculuğa çıkmış. 2013 yılında başlatılan Benzer Galaksilerin Etrafındaki Uydular (SAGA) Gözlemi’nde, Samanyolu gibi galaksi sistemleri inceleniyor. Şimdiyse SAGA Gözlemi, Samanyolu galaksisininkine benzeyen 101 uydu sistemi saydıktan sonra galaksimizin eşsizliğine dair yeni […]
Samanyolu galaksisinde 4.000 ışık yılı uzakta Dünya benzeri bir gezegenin keşfi, Güneş’in beyaz bir cüce yıldıza dönüştüğü ve donup harap olan Dünya’nın Mars’ın yörüngesinin ötesine göç ettiği milyarlarca yıl sonra gezegenimizin nasıl bir hal alabileceğini şimdiden görmemizi sağlıyor. Berkeley – California Üniversitesinde çalışan gökbilimcilerin Hawaii’deki Keck 10 metre teleskobuyla yapılan gözlemlerden sonra keşfettiği bu uzaktaki […]
Bilim insanları, Çin’deki Tarım Havzası mumyalarının yanında bulunan ve yaklaşık 3.600 yıl öncesine uzanan antik peynir örneklerinden ilk defa DNA çıkarıp başarıyla analiz etti. Dün Cell Press bülteni Cell‘de yayımlanan araştırmada, kefir peynirinin yeni bir kökeninin bulunduğu öne sürülüyor ve probiyotik bakterilerin evrimine ışık tutuluyor. Makalenin eş yazarı, Çin Bilimler Akademisi Omurgalı Paleontolojisi ve Paleoantropolojisi […]
‘Kozmik bir elektrikli süpürge’ durumuyla karşı karşıya değiliz. Kara delikler, haklarında ne kadar şey öğrenmeye devam edersek edelim en gizemli kozmik olgulardan biri. Pek çok yıl boyunca matematiksel bir olasılık şeklinde düşünülseler de ilk kara delik, 1971 yılındaki Cygnus X-1′e kadar keşfedilmemişti. Kara deliklerin evren boyunca sık sık ortaya çıktığını artık biliyoruz. Galaksimiz Samanyolu’nun merkezinde […]
Tartışmalı makalede, bir proto-balçığın 2,1 milyar yıl önce sahneye çıktığı (ve başarısız olduğu) öne sürülüyor. Uzmanların çoğu Dünya’daki kompleks yaşamın 635 ila 800 milyon yıl önceki Kambriyen Dönem’e kadar gittiğini düşünüyor; fakat bazı araştırmacılar şimdi bu evrimsel anlatıyı önemli ölçüde baştan yazan bulgular olduğunu söylüyorlar. Cardiff Üniversitesinde çalışan Ernest Chi Fru’nun öncülük ettiği uluslararası bir […]
‘100 Renkte Evren’, rengin ve doğal dünyanın harikalarını gözler önüne seriyor. Tyler Thrasher ve Terry Mudge’ün 100 Renkte Evren: Bilim ve Doğadan İlginç ve Müthiş Renkler kitabından alıntıdır. İzin ile yayımlanmıştır. (24 Eylül 2024, Sasquatch Books) Renk, dünyamızın her yerde bulabileceğimiz bir yönü olsa da doğası ve davranışı hakkında yanlış bilinenler de bir o kadar […]
Gökbilimciler Porfirion’un trilyonlarca Güneş’e eş değer enerji çıkardığını söylüyor. Yeni keşfedilen uzak bir kara delik jeti ikilisi, şimdiye kadar bu türde görülen en geniş yapı niteliğinde. Evren şimdiki yaşının henüz yarısına gelmemişken oluşan bu ikili, uzayın 23 milyon ışık yılı genişlikteki kısmında trilyonlarca Güneş’e eşdeğer enerji püskürtmüş. İsmi Antik Yunan mitolojisindeki bir devden gelen Porfirion, […]
Hepsi nano ölçek seviyesindeki değişkenliklerle ilgili. Statik elektriğin ilk belgelenişi milattan önce 600 yılına kadar uzanıyor. Fakat bu ufak şoklar 2.600 yıldır devam etmesine rağmen araştırmacılar iki cismi birbirine sürtmenin nasıl statik elektrik meydana getirdiğini tamamen açıklayamamıştı. Şimdiyse Northwestern Üniversitesinde çalışan bir araştırma takımına göre bu gizem nihayet çözüldü. İki gün önce Nano Letters bülteninde […]
İşte karşınızda evrendeki en eski ışık. Tyler Thrasher ve Terry Mudge’ün 100 Renkte Evren: Bilim ve Doğadan İlginç ve Müthiş Renkler kitabından alıntıdır. İzin ile yayımlanmıştır. (24 Eylül 2024, Sasquatch Books) Gözlerinize evrendeki bu ilk renkle ziyafet çektirin. Bu parlak, sıcak, şeftalimsi turuncu renk, evren doğduktan yaklaşık 380.000 yıl sonrasında soğuyup 2.727 derece Celsius sıcaklığa; […]
Resmi belgeleri çözmenin zor olduğunu herkes bilir. Şimdiyse bilim insanları yeni bir araştırmada bunun sebebini açıklamaya çalışıyor: Bu tür yazılarda egemen olan hukuk dili, görünüşe göre bir bilgi ve otorite hissi iletmek için benimsenmiş. ABD’deki Chicago Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) ve Avustralya’daki Melbourne Üniversitesinde çalışan bir araştırma takımının gösterdiği üzere hukuk dili […]
Nöronlara kadar giden bu ufak ‘pizza dilimini’ keşfedin. Bir milimetre küp nereden bakarsanız bakın ufaktır. Zar zor fark edilir; küçük bir parçacık, leke veya kırıntı gibidir. Fakat yeterince yakından bakarsanız, bir madde parçacığının içerisinde büsbütün bir dünya olduğunu görebilirsiniz. Sinirbilimciler ve mühendislerden oluşan bir araştırma takımı, makine öğrenim araçlarının da yardımıyla her bir nöronu, sinapsı, […]
Bitkilerin acı reseptörleri, sinirleri veya bir beyni olmadığı düşünüldüğünde, biz hayvanlar alemi üyelerinin anladığı şekliyle acı hissetmezler. Bir havucu kökünden sökmek veya bir çalıyı budamak, botanik bir işkence değildir ve o elmayı endişelenmeden ısırabilirsiniz. Bitkilerin histen daha gelişmiş bir özellik olan ve işlenmesi için beyin gereken duyguları da yoktur. Venüs sinekkapan bitkisi gibi bazı bitkiler […]
Ne zaman sevdiğiniz bir melodiye ritim tutsanız veya arkadaşınızla sohbet etseniz, bunu mümkün kılan karmaşık bir sistem iş başında oluyor. Kulaklarınız biyolojinin birer harikası. İçlerinde bir sürü şey oluyor. Popular Science‘a konuşan ve Avusturya’daki Konrad Lorenz Enstitüsünde çalışan evrimsel biyolog, biyolojik antropolog ve doktora sonrası araştırma görevlisi Anne Le Maître, “Çok karmaşık bir yapı” diyor. […]
20 gün süren su altı keşfinde kayıp eserlerin yeri ortaya çıkarıldı ve devam eden çürüme belgelendi. Yeni ve yüksek çözünürlüklü görüntüler, RMS Titanic gemisinin ebedi istirahat bölgesinde beklenmedik bulgular ve talihsiz gelişmeler olduğunu gösteriyor. Dün yayımlanan fotoğraflar, gemiyi kurtarma hakkını elinde bulunduran RMS Titanic Inc. şirketinin 14 yıldan beri gerçekleştirdiği ilk Görüntüleme ve Araştırma Seferi‘nden. […]
‘Onları görmesek bile kaybediyoruz.” Cam pencereler insan mühendisliğinin bir harikası; doğal ışığı kapalı yapılara getiren, şeffaf, sağlam malzeme katmanlarından oluşan ve neredeyse görünmez yapılar. Fakat bu aydınlık ve havadar binaların duvarlarının ötesinde, pencereler başka bir şeye dönüşüyor: Doğal yaşam için bir tehdide. Kuşlar camı anlamıyor. Köşegen bir çerçeve veya pencere kolu gibi; bir pencere camının […]
Bu göksel cisimler gezegen ve yıldız arasındaki çizginin her iki tarafında da duruyor. Gökbilimciler evrenin pek çok gizemini anlama yolunda çıktıkları serüvende, yetim dünyalar adı verilen ve bulunması zor olan belki de trilyonlarca cismi arıyorlar. Gezegen ve yıldız arasındaki çizgileri bulanıklaştıran bu yıldızvari cisimler, her ikisini de oluşturan kozmik süreçleri daha iyi anlamamızı sağlayabilir. James […]
Reçete kağıdı için gelmiştim, ‘Kağıtçakı’ için kalıyorum. Danimarka Teknik Üniversitesinde çalışan üç araştırmacı, konu üzerine yaptıkları derinlemesine bir araştırmadan sonra korkunç bir kağıt kesiği oluşturması en muhtemel kağıt çeşitlerini belirlediklerine inanıyor. Fakat üç fizikçi, halkı uyarmak yerine bu karanlık bilgiyi benimseyerek sebzeleri, meyveleri ve hatta bir kısım eti dilimleyebilen, tek kullanımlık bir silah oluşturmuş. Etrafta […]
Aksiyon filmleri, suç filmleri, komediler ya da belgeseller… Bir insanın en sevdiği film türü, o insanın beyninin nasıl çalıştığıyla ilgili çok şeyi açığa çıkarıyor. Halle-Wittenberg – Martin Luther Üniversitesinin (MLU) öncülük ettiği ve yaklaşık 260 kişinin beyin faaliyet kayıtlarıyla film tercih verilerinin karşılaştırıldığı yeni çalışmanın bulguları bu şekilde. Aksiyon ve komedi filmleri sevenler olumsuz duygusal […]
Chandra 23 Temmuz 2024 günü uzay gözlemlerinin 25. yılına girdi. Chandra X-Işını uzay teleskobu, 23 Temmuz 1999 günü yolculuğuna başladı. Yörüngede gezen ve Columbia Uzay Mekiği’yle fırlatılan teleskop, astrofizikçi Subrahmanyan Chandrasekhar’ın ismini taşıyor. Aslında sadece beş yıl çalışması beklenen Chandra, uzayda süzülerek ve faydalı bilimsel bilgiler göndererek geçirdiği 25. seneyi tamamladı. Teleskop, gökbilim araştırmalarında sağlam […]
Bu böceklerin gözleri iyi görmediğinden, konaklarını koklamak için başka bir ipucu kombinasyonuna bel bağlıyorlar. Sivrisinekler, emecek kan bularak hastalık yayabilme konusundaki inanılmaz kabiliyetleri yüzünden dünyanın en ölümcül hayvanları arasında. Bilim insanlarından oluşan bir araştırma takımı ise sivrisineklerin, kızılötesi tespit kabiliyetleriyle ısımızı algılayabiliyor olabileceklerini keşfetmiş. İnsan cildiyle hemen hemen aynı sıcaklıktaki bir kaynaktan çıkan kızılötesi ışınım, […]
Bu balıkların nöronlarının nasıl çalıştığını çözmek, omurilik zedelenmelerinde daha iyi tedavilere yol açabilir. Bilim insanları ilk defa bir zebra balığının sinir hücrelerinin detaylı atlasını oluşturdu. Bu özel balıkların kopan bir omuriliği nasıl tamamen iyileştirebildiğini gösteren bu atlas, insanlardaki omurilik zedelenmelerinde iyileştirme stratejilerinin nasıl geliştirilebileceğine yönelik ipuçları sağlayabilir. Bulgular, 15 Ağustos’ta Nature Communications bülteninde yayımlanan bir […]
‘Uzun zaman önce ölmüşler.’ Teleskoplar zaman makineleridir. Gökbilimciler de onları kullanarak evrende oluşmuş ilk yıldızları bulmaya çalışıyor. Popülasyon III yıldızlar olarak bilinen bu ilk yıldız nesilleri, bugün bildiğimiz evrenin şekillenmesi bakımından büyük önem taşıyordu. Kozmosun ilk günlerinde, henüz evreni aydınlatacak hiçbir yıldız yoktu. “Karanlık çağlar” olarak bilinen ve büyük patlamanın birkaç yüz bin yıl sonrasına […]