Haberler
Bilim & Teknoloji
Yaşam
Kültür & Sanat
Haberler
Bilim & Teknoloji
Kültür & Sanat
Türkmenistan’daki Darvaza gaz krateri 1971’den beri yanıyor. Dünya çok sayıda “Cehennem kapısı” ile dolu. Sibirya’nın ücra tundralarındaki Batagay Krateri dünyanın en büyük donmuş toprak yığını olarak genişlemeye devam ederken, Nikaragua’nın son derece aktif “Masaya’nın Cehennemi” kalderasında gaz ve lav yıllardır çalkalanıyor. Ancak diğer alevli delikler bir süre sonra kapanırken, dünyanın en meşhur ‘cehennem kapılarından’ biri […]
Tanrı’nın işinden ziyade bir mum gibi. 2010 yılının Aralık ayında Michael Faherty, İrlanda’nın Galway kentindeki evinde bulunmuştu. Bedenin yanık ve şöminenin yanmakta olduğu görülmüş, civarda ise belirgin bir alev kaynağı ya da yangın hızlandırıcı bulunmamıştı. Evin sadece ufak bir kısmı yangından etkilenmişti. Oluşan tek hasar, 76 yaşındaki emeklinin hayatını kaybettiği yerin hemen üstünde ve altındaki […]
Bu patojenik bakteri, yayılmasına yardımcı olan maya kümelerine tutunabiliyor. Mikroorganizmaların ufak dünyası, büyük bir ölüm kalım savaşında rekabet eden mikroplarla dolu. Bu küçük yaşam formları bölge için rekabet ediyor, birtakım kirleticilerle besleniyor, düşmanlarına kimyasal kusuyor ve bulundukları alandan faydalanarak üstünlük kazanıyorlar. Bu mikroskobik bölge savaşı üzerine yürütülen yeni araştırmada, bakterilerin civardaki maya hücreleriyle şekillenen sıvı […]
Kaplan köpekbalıkları ve okyanus akyüzgeçlileri yiyecek ararken birbirlerine karşı saldırganlık sergilememiş. Bilinen 500’ü aşkın köpekbalığı türü var ve bu dev balıkların pek çoğu leş yiyen değil, avcı türler; özellikle de okyanusta bulunanlar. Beyaz köpekbalıkları (Carcharodon carcharias), avlarına alttan saldırıyor ve resif köpekbalıkları gibi kıyıya yakın köpekbalıklarının bile avlarını küçük gediklere doğru kovalayarak yediği biliniyor. Yine […]
Evcil kediler, sahiplerinin ve bir yabancının doğal kokusuna farklı şekilde tepki veriyor. Kedilerin sahiplerine karşı ilgisiz oldukları ve onları pek umursamadıkları düşünülebilir ama işin aslı böyle değil. Bağlılıklar kurabiliyorlar ve büyük olasılıkla sahipleri kendileriyle konuştukları zaman bunu biliyorlar. Yeni bir araştırma, sahiplerinin kokusunu da tanıyabildiklerini gösteriyor. Dün PLOS One bülteninde yayımlanan ufak bir çalışmaya göre […]
Gezegenin merkezi, bilinen tüm altınların %99,999’unu barındırıyor. Komplo teorilerinin aksine, Dünya’nın çekirdeği içi boş bir yapı değil. Bu yoğun, sıcak top, içinde platin, rutenyum ve gezegenin neredeyse bütün altınlarının bulunduğu bir değerli metal yahnisi içeriyor. Kulağa ne kadar kârlı gelirse gelsin, aslında insanlığın 550 metreden fazla som kayanın altına gömülü bu doğal hazine sandığına erişebilme […]
Microsoft ve Google’ın gelişmiş sistemleri halihazırda geleneksel tahmin modellerini geride bırakıyor. Hava durumu tahminlerinin güvenilmez olduğu bilinir. Güneşli bir gün olmasını umarak aldığı biletin veya yaptığı planların yağmur nedeniyle iptal olması çoğu kişiye tanıdık gelecektir. Yedi günlük hava durumu tahminleri yüzde 80 kadar isabetli olsa da; bu rakam 10 veya daha fazla güne çıktığında yüzde […]
2 kilogram ağırlığındaki bu kemirgen, Papua Yeni Gine dağlarındaki yağmur ormanlarına özgü. Yeni Gine’nin yüksek irtifalarda yaşayan yünlü faresi efsane bir kemirgen. Bilimsel adı Mallomys istapantap olan bu canlı ilk olarak 1989’da tanımlanmış fakat o zaman bile yapılan tarifler sadece tarihi müze malzemelerinin incelenmesiyle elde edilmiş. Bu tüylü kemirgen en son 30 yıl önce görülse […]
Bu kavrama patlamaları hafıza ve öğrenme için önemli. Aklınıza harika bir fikir geldiğinde veya zorlu bir bulmaca parçası yerine oturduğunda gelen o sevinçli his çok heyecan verici; ve ayrıca beyinlerimize de yardım ediyor. Şimdiyse Birleşik Devletler ve Almanya’da çalışan bir araştırma takımı, bu ‘aha!’, ampul veya eureka (buldum) anlarının neye benzediğini görmek amacıyla beynin içine […]
‘Popüler inanışın aksine, aslında sadece ufak miktardaki bir köpek sahibi evcil hayvanlarına insan çocukları gibi davranıyor.’ Varlıklı ve gelişmiş pek çok ülkede doğum oranları düşerken, köpek ebeveynliği sabit kalıyor ve hatta popülerlik kazanıyor. Avrupa’daki hanelerin yarısına kadarı ile Birleşik Devletler’deki evlerin yüzde 66’sında en az bir köpek bulunuyor ve bu evcil hayvanlar sık sık aile […]
Tüm köpeklerin neredeyse yarısı bir noktada kaka yemeye çalışıyor. Bu makale aslen The Conversation‘da yer alıyor. Minyatür sosis köpek Valeria Avustralya’nın Kanguru Adası’nın yabani doğasında yalnız başına 529 gün geçirmesinin ardından yakalandıktan sonra, uzmanlar köpeğin kısmen diğer hayvanların kakasını yiyerek hayatta kaldığını tahmin etmişlerdi. Bu hayatta kalma taktiği dayanıklı sosis köpeğin hayatını kurtarmış olsa da; […]
Gaz devinin ilk aşamalarının incelenmesi, Güneş sistemimizin evrimini anlamanın anahtarını taşıyor. Jüpiter‘in en fark edilebilir özelliklerinden biri de muazzam boyutu. 143.000 km’yi aşan çapıyla birlikte, Güneş sistemimizin en büyük gezegeni Dünya’nın 11 katı genişliğinde ve kardeş gezegenlerinin tümünün toplamının iki katı ağırlığında. Fakat gaz devinin en küçük uydularından bazılarına göre yapılan son hesaplamaların ardından gökbilimciler, […]
Bu rahatsız edici davranış, can sıkıntısının bir sonucu olabilir. Özellikle diğer sosyal primatlar olmak üzere hayvanları gözlemlemek hayranlık uyandıran bir etkinlik olabilir. İnsan dışı türlerin arkadaş ve akrabalarını tımar ettiğini, beslediğini ya da onlarla sosyalleştiğini görmek, taşıdığımız en iyi dürtüleri yansıtıyor. Onların da pek çok şekilde bizim gibi olduklarını bilmek olumlayıcı hissettirebiliyor. Fakat insanlar gibi […]
Buruşuk parmakları anlamak için çıkılan yolculuk, adli tıpta çeşitli uygulamalara yol açabilir. Havuzda veya denizde yüzmekle geçen uzun bir gün genelde aç bir karınla, ideal olarak yanıksız bir ciltle ve buruşuk parmaklarla son bulur. Görünüşe göre ellerimiz uzun süre suda kaldıktan sonra oluşan o buruşuk desenler de parmak izlerimiz gibi tutarlı. Bu ay Journal of […]
Altta yatan bu antik gen, insanlarda nefes kokusuyla ilişkili. Ne demişler; ‘bal sirkeden daha çok sinek çeker’ ama (sirkenin aslında meyve sineklerini yakalamada harika bir yöntem olduğunu dikkate almazsak) bundan çok daha iyi bir yöntem var: Çürüyen et gibi kokmak. Çiçek açan bir bitki alt grubunun uzun süre önce şahit olduğu üzere iğrenç ve kötü […]
E. histolytica her yıl en az 50.000 kişinin ölümüne sebep oluyor. Mikrobiyologların bir savaş planı var. Entamoeba histolytica çok inatçı bir parazit. Bu tek hücreli amip genelde bulaştığı su veya gıdalar sindirildikten sonra kalın bağırsağa geçiyor (genelde de sıhhi altyapısı yetersiz yerlerde). Mikrobun her yıl bulaştığı 50 milyon kişinin büyük bir bölümü genellikle ishalden muzdarip […]
Ve yeni araştırmaya göre bu neden insanlığın suçu? Bu makale aslen The Conversation‘da yer alıyor. Yeni araştırmanın gösterdiğine göre evcilleştirme, kediler ve köpekleri daha çeşitli ama aynı zamanda ilginç bir şekilde benzer hale de getirdi; sağlık ve iyilikleri için ciddi sonuçlarla birlikte tabii ki. İran kedileri ve pag köpekleri ilk bakışta çok ortak noktaları varmış […]
Yıllar boyunca Amerikalılar genişledikçe koltuklar ve bacak mesafesi küçüldü. Uzmanlar bunun felaket getirebileceğini söylüyor. Bu yılın başlarında, Teksas Houston’dan kalkan bir uçağa binerken hafif fazla dolu, şişkin sırt çantamın ayaklarım arasındaki alana pek sığmadığını fark ettim. Öne doğru eğildim ve çantayı sığdırmaya çalıştım. Fakat suratım öndeki koltuğa çarpmadan kabin zeminine ulaşamadığımı fark ettim. Kalbimin çarpıntı […]
Yıllar boyunca Amerikalılar genişledikçe koltuklar ve bacak mesafesi küçüldü. Uzmanlar bunun felaket getirebileceğini söylüyor. Bu yılın başlarında, Teksas Houston’dan kalkan bir uçağa binerken hafif fazla dolu, şişkin sırt çantamın ayaklarım arasındaki alana pek sığmadığını fark ettim. Öne doğru eğildim ve çantayı sığdırmaya çalıştım. Fakat suratım öndeki koltuğa çarpmadan kabin zeminine ulaşamadığımı fark ettim. Kalbimin çarpıntı […]
K2-18b, Dünya’dan sekiz kat daha ağır. Bu makale aslen The Conversation‘da yayımlandı. Gökbilimcilerden oluşan bir araştırma takımı, geçtiğimiz hafta başka bir yıldızın etrafındaki bir gezegeni incelerken beklenmedik atmosferik bir gazın bulgularına ulaştıklarını duyurdu. Dimetil sülfit şeklinde adlandırılan bu gaz, Dünya’da çoğunlukla yaşayan canlılar tarafından üretiliyor. Geçtiğimiz yılın Nisan ayında James Webb Uzay Teleskobu yaklaşık altı […]
Bu üçlü hizalanma olayında Satürn, Venüs ve bir hilal var. Gökyüzünü seyredenler, 25 Nisan’da gece yarısı yukarı bakarlarsa bir miktar kozmik pozitiflik ile karşılaşabilirler. TSİ 00.30 civarında Venüs, Satürn ve Ay, nadir yaşanan ve Dünya’dan bakıldığında gülen bir suratı andıran üçlü bir hizalanma olayında kısa süreliğine bir araya gelecekler. Üçlü, bu sırıtan suratı gece yarısında […]
16 Eylül 2023’te bütün dünya titreşimlerle sallandı ve bu sallantı dokuz gün boyunca durmadı. Olgu Doğu Grönland’da başlamıştı fakat tuhaf uğultular, bir saat içerisinde Dünya’nın kabuğundan yayıldı ve ta Güney Kutbu’ndaki dünyanın en ucuna kadar gitti. Genel olarak deprem vb. olayları izlemek için kullandığımız bütün dünya çapındaki sismik izleme istasyonları, duruma yanıt olarak faaliyete geçti. […]
Bilim insanları insanları dokuz saat boyunca bir ısı odasına koydu. İşte öğrendikleri şeyler. 2023 yazında bir düzine insan, kendi istekleriyle Ottawa Üniversitesinde insanların hayatta kalma sınırlarını test etmek üzere tasarlanan çelik bir odaya girmişti. Kalp hızı monitörleri ve sıcaklık algılayıcılar ile donatılan denekler, nem oranı sürekli tırmanıp vücutlarını ter ve yoğuşma ile kaplarken 42 derece […]
Neredeyse 90 yıl önce çocuk felci hastaları üzerinde yapılan bir çalışma, bilim insanlarına ilk büyük ipucunu vermiş. “Parmaklarım neden böyle buruştu?” Bu soru banyo zamanı gelen çocukların, yüzme derslerinde öğrencilerin ve uzun süre hamamda kalan yetişkinlerin kafasını kurcalayan bir soru. Bilim insanları bir zamanlar bu buruşuklukların, parmakların sırılsıklam olduktan sonra sünger gibi şişmesinden kaynaklandığını düşünmüş. […]
Müzikten keyif alma kabiliyetimizin biyolojik bir temeli var mı? İkizler üzerinde yürütülen genetik bir çalışma, müzik keyfinin kısmen kalıtsal olduğunu gösteriyor. Bilim insanlarının ortaya çıkardığı ve müzikten keyif alma derecesini etkileyen genetik unsurların, ödüllendirici deneyimlerden duyulan genel memnuniyeti veya müzikal kabiliyeti etkileyen genlerden kısmen ayrı olduğu görülmüş. Müzik, insan duygu ve kültürü yönünden merkezi bir […]
Eğer doğruysa, bu durum evrenin başka yerlerinde yaşam arama şeklimizi genişletebilir. Dünya’nın okyanusları, her zaman bugün oldukları gibi mavi renkte parıldamıyor olabilirdi. Aslında hiç mavi olmadıkları bir zaman olmuş olabilir. Japonya’daki Nagoya Üniversitesinde çalışan araştırmacılara göre Dünya’nın en eski okyanusları, 2 milyar yıldan uzun bir süre boyunca yeşil tonlarda parıldamış. Araştırmanın sonuçları sadece Dünya’nın uzak […]
4,5 milyar yıl boyunca volkanlar, asteroitler ve iklim değişimi milyonlarca türü ortadan kaldırdı. Dünya’daki yaşam genellikle bir yolunu bulsa da zaman zaman (geçmişte ve gelecekte) bazı şiddetli kitlesel ölüm dönemleri olmuyor değil. Yok olmak sadece dinozorlara özgü bir durum değil. Gezegenimiz en az beş kitlesel yok oluş döneminden geçerken, insanların yön verdiği altıncı kitlesel yok oluş […]
Anılarımız hâlâ var olabilir ama onları nasıl ortaya çıkaracağımızı halen bilmiyoruz. Hatırlayabildiğiniz en eski anınız hangisi? Pek çok kişinin geçmişe dair hatırladıkları çocukluk dönemine kadar uzanabilse de araştırmalar, geçmişe doğru çıktığınız yolculuğun genelde bebeklik döneminize vardığınızda sona erdiğini gösteriyor. Bu durum bazı açılardan pek mantıklı gelmiyor; sonuçta bir bebek yaşamının ilk yıllarında temel psikolojik kavramları […]
Bu ‘yanıltıcı derecede basit’ soru karşısında kuantum fiziğinin bulanık sularına doğru bir dalış yapmak gerekiyor. Bedenlerimiz biz fark etmediğimiz zaman bile sürekli hareket ediyor. Güneş sisteminde sallanan bir gezegen üzerinde ilerliyor, yer değiştiren tektonik levhaların üstünde duruyor, otonom ve somatik fonksiyonlardan oluşan bir senfonide gece gündüz alçalıp yükseliyor ve bir o yana bir bu yana […]
Muhabbet kuşu beyinleri, papağan ve insan konuşması arasındaki paralellikleri ortaya seriyor. Papağanlar insanları taklit etmekte o kadar usta ki “papağan gibi tekrar etmek” deyiminin ortaya çıkmasına sebep olmuşlar. Fakat bu kuşların taklit konusundaki bu inanılmaz kabiliyetlerini uzun süredir bilsek de böylesine karmaşık ve esnek seslendirmeleri nasıl yapabildikleri gizem olarak kalmıştı. Şimdiyse muhabbet kuşlarının beyinlerinin incelendiği […]
Elinizdekinin değerini bilmeye daha fazla zaman ayırın. Bir arkadaşım geçenlerde YouTube’cu Any Austin’in eski tüplü televizyonunda Red Dead Redemption 2 oyununu çalıştırmasıyla ilgili bir video gönderdi. Ben de izledim açıkçası çünkü eskimiş şeyler barındıran marifetli teknoloji videolarını seviyorum. Eskilerden bir şey ile günümüz teknolojisini birleştiren bir şeye gülmeyi bekliyordum ve güldüm de ama sonra bu […]
İpucu: Her şey sondaki eklerde bitiyor. Elimize ne zaman bir ilaç alsak, kutusunun üzerine isminin basılmış olduğunu görürüz: Örneğin fluoksetin, alprazolam, sertralin veya sildenafil. Peki bu isimlerin nasıl geliştirildiğini hiç merak ettiniz mi? Bir ilacın ne şekilde adlandırılacağını belirlemek, bilimsel isimlendirme protokolleriyle pazarlama ve yasal düzenleme konularını birleştiren özenli bir süreç. İlaçlar iki isimlendirme sürecinden […]
Hindistan’ın vahşi kaplan popülasyonu, artan doğal yaşam alanı baskılarına rağmen artıyor. Kaplanlar sadece hayatta kalmadı, aynı zamanda geri de döndüler. Artan bir popülasyon ve doğal yaşam alanlarında yükselen baskıya rağmen vahşi kaplanların sayısı artıyor. Sebebi ise ekolojik yenilenme, ekonomik girişimler ve politik istikrar. Bir o kadar önemli olan bir diğer etmen de insanlar ve yırtıcıların […]
Vücuttaki bakterileri yiyen bağışıklık hücreleri, bir zamanlar düşünüldüğü gibi onları özel bölümlere tıkıştırmıyor. Anschutz – Colorado Üniversitesi Tıp Kampüsünde çalışan bilim insanlarının yeni çalışmasına göre bu hücreler, bakterileri protein yapan, enerji üreten ve hücreleri canlı tutan önemli besinlere dönüştürüyorlar. Colorado Tıp Fakültesinde biyokimya ve moleküler genetik profesörü eş kıdemli makale yazarı Angelo D’Alessandro, “Bizler yediğimiz […]
Kenara çekil Yarrabubba. Rekorun yeni sahibi 3,5 milyar yaşında. Saygıdeğer bir ayrıcalıktı ancak dünyanın bilinen en eski meteorit bölgesi, artık Avustralya’nın batısındaki 2,2 milyar yıllık ve 70 kilometre genişliğindeki Yarrabubba krateri değil. Curtin Üniversitesi ve Batı Avustralya Jeoloji Araştırmaları Kurumunda çalışan araştırmacılar, rekorun yeni sahibinin yaklaşık 1100 kilometre kuzeyde, ülkenin Pilbara bölgesinde bulunduğunu söylüyor. Perşembe […]
Algılayabildiğiniz bazı renkler klasik gökkuşağının parçası değil. Bu makale aslen The Conversation‘da yer alıyor. Renk tayfında siyah nereye düşüyor? Utsav, 17 yaşında, Navi Mumbai, Maharaştra, Hindistan İnsanlar gökkuşağının kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, çivit ve mor renklerini seviyor. İnsan gözleri, görünür ışığı bu renk yelpazesi şeklinde algılıyor. Fakat algılayabildiğiniz bazı renklerin klasik gökkuşağının parçası olmadığını […]
Algılayabildiğiniz bazı renkler klasik gökkuşağının parçası değil. Bu makale aslen The Conversation‘da yer alıyor. Renk tayfında siyah nereye düşüyor? Utsav, 17 yaşında, Navi Mumbai, Maharaştra, Hindistan İnsanlar gökkuşağının kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, çivit ve mor renklerini seviyor. İnsan gözleri, görünür ışığı bu renk yelpazesi şeklinde algılıyor. Fakat algılayabildiğiniz bazı renklerin klasik gökkuşağının parçası olmadığını […]
UUİ’nin mikrobiyal ortamı en çok bir hastanenin izolasyon odasına benziyor. Bu durum astronotları hasta ediyor olabilir. Dünya’dan uzakta, keşfedilmeyi bekleyen ilginç bir mikrop dünyası var. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (UUİ), yarı-Dünya dışı yaşam büyüyüp çoğalıyor. Astronotların vücutlarında, yapı malzemelerinde ve yiyeceklerde taşınan virüsler, bakteriler ve mantarların hepsi, bulaşmayı önlemeye karşı gösterilen en iyi çabalara rağmen UUİ’ye […]
Yeni araştırmada Kızıl Gezegen’in nasıl böyle paslı bir ton kazandığı sorgulanıyor. Kızıl renk ve Mars gezegeni, Dünya ve okyanusları ya da Satürn ve halkaları gibi ayrılmaz bir ikili. Fakat Kızıl Gezegen’in özgün tonunu nasıl kazandığına dair bildiklerimiz yanlış olabilir. İki gün önce Nature Communications bülteninde yayımlanan bir çalışmada, ferrihidrite odaklanan yeni bir hipotez anlatılıyor. Ferrihidrit, […]
Kedilerin “şimdi”de yaşadığını ve köpeklerin zamanı hatırlamadığını düşünebiliriz fakat bu arkadaşlarımızın hayal etme ve detayları hatırlama kabiliyeti, durumun tam tersini akla getiriyor. Kedim Pearlita ile tanıştığımda, bizim apartman binası ile bir benzin istasyonu arasındaki bir ara sokakta yaşıyordu. Motor sızıntılarıyla kirlenmiş su birikintilerinden su içiyor ve ne bulabilirse onu yiyordu. On yıl sonra Pearlita kıvrılıp […]