Haberler
Bilim & Teknoloji
Yaşam
Kültür & Sanat
Haberler
Bilim & Teknoloji
Kültür & Sanat
‘Bulaşıcı işeme’, insanlardaki esnemeye benziyor olabilir. Çiş yapma ihtiyacı şempanzeler için bulaşıcı gibi görünüyor. Dün Current Biology bülteninde yayımlanan çalışmaya göre bir şempanze çiş yaptığı zaman gruptaki diğer şempanzeler de onu takip etme eğilimi gösteriyor. “Bulaşıcı işeme” adı verilen bu olgu, insanlarda ve en yakın akrabalarımız şempanzelerde derin evrimsel kökler barındırıyor olabilir. Kyoto Üniversitesinde çalışan […]
‘Kalıcı’ dişleri yeniden çıkarma çalışmalarının iç yüzü; kök hücreler, gen düzenleme, ilaçlar ve daha fazlası. Eğer yetişkin bir insan iseniz, dişlerin yenilenmesiyle ilgili bir iki şey biliyorsunuzdur. Altı yaş civarında çoğumuz, diş çıkarma adı verilen bir süreçte bebeklik dişlerimizi kaybederiz ve narin yapıdaki ilk diş takımımızı daha iri, kalıcı dişlerle değiştiririz. Bu olgu, dişlerini sürekli […]
Diş minelerindeki nitrojen izotopları, Australopithecus‘ta et tüketimine dair hiçbir kanıt göstermiyor. Science bilim bülteninde iki gün önce yayımlanan yeni araştırmaya göre insanların Australopithecus gibi ataları hemen hemen hiç et yememişti. (Australopithecus yaklaşık 3,5 milyon yıl önce Afrika’nın güneyinde yaşamış). Bilim insanlarının vardıkları bu sonuç, yedi Australopithecus bireyinin fosilleşmiş diş minelerindeki nitrojen izotoplarında yapılan bir analizden […]
Kardeşler ortak anılardan, aile ritüellerinden ve ara sıra yaşanan tartışmalardan oluşan benzersiz bir bağ paylaşır. Fakat erkek veya kız kardeşi olan neredeyse herhangi birine “Favori kim?” sorusunu sorduğunuzda, muhtemelen eskiden beri süregelen bir tartışmayla karşılaşırsınız. Brigham Young Üniversitesinde (BYU) yürütülen yeni araştırma, ebeveynlerin nasıl doğum sırasına, kişiliğe ve cinsiyete dayalı olarak birazcık kayırmacılık sergileyebildiğini ortaya […]
Terk edilen bölgede 1986’dan beri en az 30 nesil dolaşmış. Çernobil’in yakınında yaşayan sokak köpekleri, 1986’daki nükleer tesis felaketinden sağ kurtulan atalarından genetik olarak farklı. Fakat bu varyasyonlar, radyoaktivite ile başlayan mutasyonlardan kaynaklı görünmüyor. Yeni bulgular, uzmanların bu gibi ekolojik felaketlerin civardaki çevreyi nasıl etkileyebileceğini ve söz konusu etkilerin zamanla nasıl dağılabileceğini öğrenmesine yardımcı oluyor. […]
İşte bilim. Bu makale aslen The Conversation‘da yer alıyor. Neden çoğu dezenfektanın bakterilerin %99,9’unu öldürdüğünü belirttiğini ama hiç hepsini ortadan kaldırmayı vadetmediğini hiç merak ettiniz mi? Belki de mutfak ya da banyoyu temizlerken bunu düşünmüşsünüzdür. Bilimin her türlü şaşırtıcı şeyi yapabildiği bir dünyada birisi çıkıp %100 etkili bir dezenfektan icat ederdi elbette değil mi? Bu […]
Seyşeller dev kaplumbağası, dünyada yaşadığı bilinen en yaşlı kara hayvanı. 2022 yılında, zamana meydan okuyan çok özel bir sürüngen için üç günlük bir doğum günü kutlaması düzenlenmişti. 190. doğum gününü kaplumbağa dostu bir doğum günü pastası ve hayatını anlatan bir animasyon videosuyla kutlayan Kaplumbağa Jonathan, geçtiğimiz ay ise 192 yaşına girdi. Jonathan, insanlık tarihinin dönüm […]
Ambien gibi uyku ilaçları, bu hayati işleyişe müdahale edebilir. Gece uyuduğumuz zaman beynimiz bakım işleriyle meşgul oluyor. Beynin atık bertaraf mekanizması olan glifatik sistem, normalde beyinde yavaş yavaş birikecek zararlı proteinleri içeren fazladan beyinomurilik sıvısını süpürüyor. Bu proteinlerin birikmesi, Alzheimer Hastalığı gibi durumların tehlikesinin artmasıyla ilişkilendirilmiş. Bugün Cell bülteninde yayımlanan bir makalede bilim insanları, sistemin […]
Yeni bir çalışmada bulunduğu üzere her leoparın kendine özgü bir kükremesi var ve leoparlar kükremeleriyle tanınabilir. Bilim insanları, Büyük Afrika etçilleri üzerinde yürütülen bu ilk geniş çaplı çiftli fotokapan ve otonom kayıt araştırmasında hangi sesi hangi leoparın çıkardığını %93’lük bir doğruluk payıyla belirlemeyi başarmışlar. İki hafta önce Remote Sensing in Ecology and Conservation bülteninde yayımlanan […]
‘Bildiğim kadarıyla bu endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan ilk büyük çaplı kirlilik olayı.’ Sanayi Devrimi’nin tarihteki önemli bir dönüm noktası olduğu inkar edilemez bir gerçek. İnsanların çevreye olan etkileri, 1700’lü yılların sonlarından itibaren daha önce mümkün olmayan seviyelere ulaştı. Fakat kirlilik 18’nci yüzyılda icat olmadı. İnsanlar Dünya’yı çok daha uzun süredir kendi zararlarına olacak şekilde kirletiyordu. Kurşun […]
Sanatçının bu izleniminde tasvir edilen evrenin ilk yıldızları, bugün gördüğümüz tüm kozmik karmaşıklığa yol açan bir dönüşümü başlatmış. Canlandırma: STScI için Adolf Schaller Bu makale aslen Knowable Magazine‘de yer alıyor. Büyük Patlama’dan sonraki milyonlarca yılda, evrenin şiddetle çalkalanan parçacık çorbası soğuduğunda kozmos karanlık ve sıkıcı bir yerdi. Işık saçan hiçbir yıldız yoktu. Tanıdık galaksi girdapları […]
Hulahop, 1950’lerden bu yana modern kültürün temel ögelerinden biri olarak kalsa da dünya çapındaki insanlar benzer faaliyetlere binlerce yıldır dahil oluyordu. Fakat mükemmel döndürmeyi korumanın ardındaki fizik, gizemini korumuştu. Bu herkesin yeterli zaman ve gayretle başarabileceği bir şey mi yoksa aramızda doğal hulohopçular mı var? Araştırmacılar geçenlerde bu dinamikleri özel olarak tasarlanmış, kıvrılan bir robotla […]
Tutulmalar, auroralar ve gökyüzünü aydınlatan daha fazla şey. Büyük, havalı uzay teleskopları iyi hoş da; bir şeyi kendi gözlerinizle görebilmenin de ayrı bir güzelliği var: Doğrudan ya da koca bir binanın içinde barındırmanın gerekmediği türden bir teleskop ile görebilmenin yani. Ne mutlu ki 2024, yıldız gözlemcileri için muhteşem geçti. Baş rolü tam güneş tutulması alırken, […]
Sarmal galaksi kolları, kozmik bir fötr şapka, cansız bir süpernova. NASA’nın bu güçlü uzay teleskobunun yakaladığı en iyi görüntülere tekrar bakın. James Webb Uzay Teleskobu, 2022’nin başlarında kendine özgü altıgen aynalarını açtığı andan itibaren dünyaya sürekli olağanüstü görüntüler hediye etti. Bu sene de istisna değildi: 2024 yılı boyunca JWUT, bulutsuların ve çarpışan galaksilerin muhteşem görüntülerinden […]
Evrenin genişleme biçimi bilmecesini çözmeye çalışan bilim insanlarına göre bilimdeki en büyük gizemlerden biri olan karanlık enerji aslında yok. Fizikçiler son 100 yıldır genel olarak evrenin her yönde eşit şekilde büyüdüğünü varsaymıştı. Anlayamadıkları fizik kurallarını açıklamak için ise vekaleten karanlık enerji kavramından faydalanmışlardı ancak bu tartışmalı kuramın hep bazı sorunları vardı. Şimdiyse Yeni Zelanda’daki Canterbury […]
2024’te göz kamaştıran semavi ışık gösterisi. Gökyüzü 2024’te muhteşem bir gösteri sergiledi. Güneş’in özellikle aktif bir yıl yaşamasıyla, küresel çaptaki aurora gösterileri rengarenk güzellikleriyle insanları büyüledi. Capture the Atlas‘ın sunduğu Yılın Kuzey Işıkları Fotoğrafçısı yarışmasında sadece bu aurora görüntülerini yakalayan fotoğrafçılar değil, aynı zamanda onların hikayeleri de onurlandırılıyor. Fotoğrafçı Adrian Cormie, Nepal’deki bir arkadaşı “Gün […]
İnternette yayılan bir trendin incelenmesi, evcil hayvanlarımızın şaşırtıcı bilişsel yetenekleriyle ilgili fikirler verebilir. Köpek Bunny ve tuşlu ses tablası, 2020’deki sokağa çıkma yasaklarında TikTok’ta popüler olmuştu. Videolarda bu sevimli ve belki de nevrotik sheepadoodle’ın oynama, dışarı veya kaka gibi kelimelerle alakalı tuşlara bastığı görülüyor. Bu sırada köpeğin coşkulu sahibi ve eğitimcisi, köpeğin isteklerini yerine getirirken […]
Uzayda kimse sizin ışıldamanızı duyamaz. Güneş Dünya’daki yaşam için benzersiz bir deneyim. Onu görüyoruz. Onu hissediyoruz. Fakat onu duyamıyor gibi duruyoruz. Eğer duysaydık, sesi bir patlama gibi mi gelirdi yoksa basit bir kalp atışı gibi mi? Ya da 150 milyon km uzaktan kükreyen bir fısıltı gibi mi? Güneş devasa boyutta ve Dünya’dan yaklaşık 100 kat […]
Hint yarımadasındaki dev volkanik patlamalar, uzun bir süredir dinozorların sonunun alternatif sebeplerinden biri olarak öne sürülmüştü. Bu aktif volkanizma dönemi, 66 milyon yıl önce bir meteoritin Dünya’ya çarpmasından hemen önce meydana gelmişti. Volkanik patlamaların Dünya’nın ikliminde meydana getirdiği etkiler onlarca yıldır yoğun bilimsel tartışmaların konusu olmuştu. Şimdiyse Utrecht Üniversitesi ve Manchester Üniversitesinde çalışan iklimbilimciler, volkanizma […]
Bir uzman sebebin ardındaki bilimi açıklıyor. Muhtemelen “Kışın saçın ıslakken veya mont giymeden dışarı çıkma, hasta olursun” sözünü duymuşsunuzdur. Bu söz tamamen doğru değil. Pek çok şeyde olduğu gibi gerçek burada da daha karmaşık. Fark ise şu: Soğuk algınlığına sebep olan şey üşümeniz değil. Fakat soğuk havanın nezle ve grip gibi solunumsal virüsleri kapmayı kolaylaştırdığı […]
Mavi Işın Projesi gibi saçma komplo teorileri yeniden ortaya çıktı. ABD’nin New Jersey eyaletinde görülen gizemli dronlar 18 Kasım’da rapor edilmeye başlamıştı. Birden çok eyalette yaşayan diğer vatandaşların benzer olaylar gördüklerini iddia etmesi de uzun sürmemişti. ABD Milli Güvenlik Bakanlığı, ABD Federal Soruşturma Bürosu (FBI) ve ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA) ile ABD Savunma Bakanlığı, […]
Bu makale aslen The Conversation sitesinde yayımlandı. Çoğumuz “arada bağlantı olması, sebep -sonuç ilişkisi olduğu anlamına gelmez” sözünü duymuşuzdur. Fakat bilim insanlarının bağlantıları belirlemenin ötesine giderek nasıl sebep -sonuç ilişkisi kurduğunu anlamak, pek çokları için bir gizem olmaya devam ediyor. Belli bir sonuca neyin sebep olduğunu ortaya çıkarmak, genelde bilimsel araştırmaların ana hedefi; özellikle de […]
Kürk renklerinin genetik sebebi, bilim insanlarının onlarca yıldır kafasını karıştırmıştı. Bir kitabı kapağıyla yargılamamanız gerektiği gibi bir kediyi de kürkünün rengiyle yargılamak adil bir davranış değil. Fakat insanlar turuncu kedileri çok seviyor gibi görünüyor. İnternet, bu kedilerin maskaralık yaptığı videolarla dolup taşıyor. Turuncu kediler televizyon ve filmlerde de rolleri kapıyor (düşünün: Garfield, Heathcliff ve Çizmeli […]
Modelimiz bir şey söylüyor, gözlemlerimiz başka bir şey. 20’nci yüzyılın başlarından bu yana evrenin genişlediğini biliyoruz. Fakat tam olarak ne kadar hızlı genişlediği tartışılmaya devam ediyor. Şimdiye kadar öğrendiğimiz kuramsal bilgiler, evrenin gerçek gözlemlerimizden hesapladığımız değere göre %8 civarı daha yavaş genişlediğini gösteriyor. Hubble gerilimi adı verilen bu uyumsuzluğun ardındaki sebep, fizikte cevap bulamamış en […]
Yedi köpek yılının bir insan yılına eşit olması bir efsaneden ibaret. Yaşlı bir köpeğin gerçekten “yaşlı” olup olmadığını belirlemek biraz zor. Yaşlanma ırka göre değişebiliyor ve köpekler insanlardan çok farklı büyüyor, bu yüzden bizim yaşımızla onların yaşı arasında karşılaştırma yapmak pek kolay değil. Şimdiyse bilim insanlarından oluşan bir araştırma takımı, veteriner hekimlerin ne zaman bir […]
ABD’nin Pensilvanya, New Jersey ve New York eyaletlerinde tanımlanamayan hava taşıtları görülmeye devam ediyor. ABD’nin Pensilvanya, New Jersey ve New York eyaletlerinde geceleri çok sayıda büyük, tanımlanamayan dronların uçtuğu rapor ediliyor. Bu sabit kanatlı cihazların bazılarının bir araba kadar büyük boyutlu olduğu düşünülüyor. New Jersey Valisi Phil Murphy’nin de aralarında bulunduğu yetkililer dronların kamu güvenliğine […]
Renkler değişir, zaman bozulur ve siz de muhtemelen gözleme olursunuz. Bilimkurguda ışık hızı veya ötesinde yolculuk eden uzay gemileri evreni aklınıza gelebilecek her şekilde keşfetmeyi mümkün kılıyor. Fakat Dünya’dan kopamayan gerçekliğimizde, hantal bir roketin içerisinde ışık hızında (boşlukta saniyede 299.792.458 metre) seyahat etmek fiziksel açıdan imkansız. Michigan Eyalet Üniversitesinde çalışan yardımcı fizik profesörü Gerd Kortemeyer, […]
Her zaman fazla kavrulmuşa ihtiyacınız yok. Kahve tiryakileri en uygun dem şeklini tartışırken, tartışma genelde kavurma stratejileriyle kafein seviyeleri arasındaki ilişkiye odaklanır. Fakat geçenlerde laboratuvar testleri yürüten araştırmacılar, aroma ve keskin tadın dengelendiği mükemmel fincanı meydana getiren faktör karışımını belirlediklerine inanıyor; ayrıca fazla kavrulmuşta diretenlerin sonuçları görmeden önce yudumlamayı bırakmaları iyi olabilir. Berry College üniversitesinde […]
Birçoğumuz gün içerisinde bir kendine gelmek için bir bardak (veya dört) kahve içer. Bilim insanlarının yeni araştırması ise bu popüler meşrubatın beraberinde çok sayıda fayda getirebileceğini gösteren bulgular sunuyor. Bunlar arasında daha uzun, daha sağlıklı bir yaşam olasılığı da var. Portekiz’deki Coimbra Üniversitesinde çalışan bir araştırma takımı Avrupa, Amerika kıtası, Avustralya ve Asya’daki denekleri kapsayan […]
Gökbilimciler kurşun kadar yoğun olan yeni ve iri bir Süper-Dünya keşfetti. Bu kayalık dünya, yıldızının çok yakınından geçen bir gaz devinin geriye kalan çekirdeği bile olabilir. Gezegenimizin boyutunun sadece 1,6 katı büyüklüğündeki bir küreye 7,7 Dünya’ya eşdeğer bir kütle sığdıran K2-360 b ötegezegeni ile tanışın. Bu miktar, santimetre küp başına yaklaşık 11 gramlık bir yoğunluğa […]
Zemin yiyeceklerine yönelik yürütülen bilimsel araştırmaların net bir cevabı var. “Onu yemeyeceksin değil mi?” diyor arkadaşınız, siz az önce yere düşürdüğünüz kurabiyeyi almak için eğilirken. “Beş saniye kuralı!” diyorsunuz siz de o kurabiyeyi ağzınıza atmadan önce… Bu popüler inanışa göre yere bir yiyecek parçası düşürür ve onu beş saniyeden kısa süre içinde alırsanız, güvenli şekilde […]
Bir insanın yaşam boyunca ilerleyişi, çoğunlukla anne karnından mezara kadar olan aşamalı bir değişim silsilesi biçiminde düşünülür. Fakat bir sabah kalkıp aynaya baktığınızda ve aniden çok daha fazla yaşlandığınızı düşündüğünüzde, bunu aslında kafanızda kurmuyor olabilirsiniz. Yaşlanmayla ilişkili moleküler değişimler üzerine yürütülen araştırmaya göre insanlar, hayatlarındaki iki noktada çarpıcı bir ilerleme sergiliyor. Bunlardan biri ortalama 44 […]
Teen Titans’taki Raven. Pokémon’daki Misty. Aslan Kral II: Simba’nın Gururu’ndaki Kovu. Bunlar, Reddit forumlarında bulacağınız ve aynı sorunun sorulduğu çizgi film aşklarından sadece birkaçı: “Bir çizgi film karakterine aşık olmak normal mi?” sorusunun. Cevabı ise: Evet! Bir çizgi film karakterine aşık olmak, gerçek hayattaki bir insana aşık olmaya benziyor. İyi tanımadığımız birini beğendiğimiz zaman hayal […]
Karolinska Enstitüsü ve Columbia Üniversitesince yürütülen yeni araştırma, kalbin mini bir beyninin olduğunu gösteriyor; kalbin atışını kontrol eden kendi sinir sistemi var. Zannedilenden çok daha değişik ve karmaşık olan bu sistemin daha iyi anlaşılması, kalp hastalıklarında yeni tedavilere yol açabilir. Zebra balıkları üzerinde yürütülen çalışma Nature Communications bülteninde yayımlandı. Kalbin uzunca bir süredir sadece beyinden […]
Yeni bir araştırmada, 151 milyon psikiyatrik hastalık vakası kurşunlu benzine bağlanıyor. Kurşun bilindik bir nörotoksin olduğu gibi yaygın bir kirletici de aynı zamanda. Yeni araştırmada, bu iki gerçeğin birleşip Amerikalıların zihin sağlığına ne kadar zarar verdiği tahmin ediliyor. Dün the Journal of Child Psychology and Psychiatry bülteninde yayımlanan çalışmaya göre 1940 ve 2015 arasında çocukluk […]
Çalışmasını Nature Communications bülteninde yayımlayan uluslararası bir araştırma takımı, eşi görülmemiş bir dönüm noktasına ulaştı: Geçmişi hayvanlardan bile öncesine uzanan ve ortak bir atayı paylaştığımız çok hücreli bir canlıdan aldıkları genetik araçları kullanarak, tümüyle gelişmiş bir fare meydana getirme kabiliyetine sahip fare kök hücreleri oluşturdular. Bu çığır açan gelişme, kök hücrelerin genetik kökenlerine dair bildiklerimizi […]
İlkel kara deliklerin kanıtları gezegenlerde gizleniyor olabilir; hatta Dünya’daki gündelik nesnelerde bile. Bir kara deliğin oluşumunu hayal edin. Muhtemelen yakıtı biten ve kendi üstüne çöken dev bir yıldız canlandırdınız kafanızda. Fakat evrenin ilk zamanlarının kaotik koşulları, ilk yıldızlardan çok önce pek çok ufak kara deliğin oluşmasına imkan sağlamış olabilir. Bu ilkel kara delikler onlarca yıldır […]
King’s College London üniversitesinde yürütülen yeni bir araştırma, 2020 yılında Botsvana’da meydana gelen ve 350 Afrika filinin öldüğü olayın, zehirli alg popülasyonlarının iklim değişikliği yüzünden patlama yaptığı kuyulardan su içilmesinden kaynaklandığını gösteren bulgular sunuyor. Botsvana’da 350 Fil Gizemli Şekilde Öldü Raporun baş yazarı yaptıkları analizin, hayvanların çok büyük ihtimalle zehirli mavi -yeşil alg (veya siyanobakter) […]
Yanıt veren kimse yok. Danimarka kıyıları açıklarında yüzen yalnız bir yunus, uçsuz bucaksız hiçliğe doğru bağırıyor ancak kimse yanıt vermiyor. Bölgede yaşayanların “Delle” adını verdiği bu 17 yaşındaki şişe burunlu yunus, ilk olarak beş yıl kadar önce Svenborgsund kanalında gezerken görülmüş. Bu durumun tuhaf olduğu düşünülmüş çünkü söz konusu alan, normalde yunusların geçtiği bölgenin çok […]
Elleriniz, içkiden keyif alma sebebinizin anahtarını taşıyor olabilir. Yeni bir çalışmaya göre parmaklarınızın uzunluğu, içki içme davranışı yönünden çok önemli bir ipucu taşıyor olabilir. Doğum öncesindeki cinsiyet steroidlerinin alkol tüketimini etkilediğine dair bulgular var. Bu yüzden Swansea Üniversitesinde çalışan uzmanlar ve Lodz Tıp Üniversitesindeki meslektaşları, konuya dair yürüttükleri araştırmada öğrencilerden oluşan bir örneklem kullanmaya karar […]