Haberler
Bilim & Teknoloji
Yaşam
Kültür & Sanat
Haberler
Bilim & Teknoloji
Kültür & Sanat
‘Bellek pasif bir kayıt cihazından ibaret değil.’ En çekirdek anılarınızı düşünün; eşinizle tanışmanız, çok istediğiniz bir işe girmeniz veya sevdiğiniz birinin hayatını kaybettiğini öğrenmeniz. Bazılarını hatırlamak epey kolaydır ve canlı detayları, o anın kendisi kadar taze görünür. Diğer anılar daha belirsiz ve soluk gibi gelebilirken, en inatçı olanlar hiç ortaya çıkmaz. Hem iyi hem de […]
Bu pilot programda mantarlar kötü kokuları bertaraf ediyor. Kaç kez tuvalete gitmeniz gerektiğinde portatif bir tuvaletle karşılaştınız? Birdenbire aslında o kadar da kötü durumda olmadığınızı fark etmişsinizdir. Sizi suçlamıyoruz; portatif tuvaletler kötü görünüyor, berbat kokuyor ve toksik atık üretiyorlar. Şimdiyse Kanada’daki British Columbia Üniversitesinde (UBC) çalışan araştırmacılar bu duruma karşı bir çözüm geliştirmişler. MycoToilet ile […]
Kültür ortamında yetiştirilmiş böbrek hücrelerinin %75’e kadarı, plastik parçacıklara maruz kaldığında ölüyor. Nebraska-Lincoln Üniversitesinde yürütülen bir araştırmaya göre yiyecek ve içecekleri ısıtmanın en hızlı yolu, devasa miktarda çok küçük plastik parçacığı yutmanın da en hızlı yolu olabilir. Yapılan deneyler, ABD’deki dükkan raflarında bulunabilen plastik bebek mama kaplarını mikrodalgaya koymanın devasa sayıda plastik parçacık yayabileceğini göstermiş; […]
Modern çamaşır deterjanları soğuk suda daha iyi çalışıyor. Giysilerinizi sıcak suyla yıkayabilirsiniz; pek çok insan böyle yapıyor. Fakat hata yapıyor olabilirsiniz. Modern çamaşır makineleri ve modern çamaşır makinesi deterjanları, düşük sıcaklıklarda iyi çalışmak üzere tasarlanmış. Bu durum, doldurduğunuz makineyi çoğu kez soğuk suda çalıştırarak epey bir enerji tasarrufu yapabileceğiniz anlamına geliyor. Ancak bu demek değil […]
Yaban hayatını beslememeye yönelik dostça bir hatırlatma. Birleşik Devletler’in Kaliforniya eyaletinin San Rafael kasabası sakinleri, birtakım yırtıcı yaban hayatı yüzünden travma geçirdi. Failin kim olduğuna ilişkin uygun tahminler puma, çakal veya büyük beyaz köpekbalıkları olsa da bu seferki yırtıcı o kadar heybetli değil. Saldırgan bir sincap. Bu azgın kemirgen, iki kadını çoktan acil servise gönderdi […]
Köpekler ve insanları arasında gerçekleşen bu neşeli kavuşmalar, gücünü hafızadan, kokudan ve güçlü bağlardan alıyor. İki haftalık Avrupa tatilinden döndünüz ve köpeğinize bakan kişi küçük Monti’yi kapıya getirdiği an, kürklü bebeğiniz daireler çizerek koşmaya, vik vik diye ses çıkarmaya ve kuyruğunu bir helikopter rotoru gibi sallamaya başlıyor. Köpeğiniz, coşkulu rastgele faaliyet dönemleri (FRAP) şeklinde adlandırılan […]
Hiç bir kediyle tanıştıysanız, sevgilerini çok belirgin göstermediklerini bilirsiniz. Bu makale aslen The Conversation‘da yayımlandı. Kediler bağımsız olmalarıyla biliniyor olabilir fakat yeni ortaya çıkan araştırmalar, kedilerle benzersiz bir bağlantıyı paylaştığımızı gösteriyor; beyin kimyasına dayalı bir bağlantı bu. Söz konusu kimyasal, sık sık aşk hormonu adıyla anılan oksitosin. Bir anne bebeğini kucağına aldığında veya arkadaşlar birbiriyle […]
Yağmurdan geciken beyzbol oyunları bile açıklanmamıştı. Birleşik Devletler’deki WREC radyo istasyonunun Memphis şehir merkezindeki stüdyolarından Merkezi Savaş Saati 06.57’de bir çağrı gelmişti: Şehrin güneyi ve batısında acilen doktor ve hemşirelere ihtiyaç vardı. Hepsi buydu. Devam eden tehdide rağmen, istasyonun sağlamasına izin verilen bütün bilgi buydu. Üç saat önce, Mississippi’nin kuzeyindeki koyu fırtına bulutları Berclair kasabasının […]
Toprakla suyu hiç karıştırdıysanız, boya yapmışsınızdır. Boya nasıl yapılır? Atharva, 11 yaş, Bengaluru, Hindistan Hiç dışarıda oynarken toprak ve boyayı birbiriyle karıştırdınız mı? Bir boya yapmışsınız. Çamurlu ellerinizle yerde şekiller çizdiniz mi? Bir boyama yapmışsınız. Boya, renkli bir bileşenin (pigment) boyayı bağlayan başka bir malzemeyle birleştirilmesi ile yapılır ve bu rengin kağıt, kumaş ya da […]
Katılımcılar benliklerinin ortadan kaybolmuş veya çözülmüş gibi durduğunu söylüyor. Bu makale aslen The Conversation’da yayımlandı. Bazı kişiler için uyku, garip bir uyanıklık çeşidi getiriyor. Bir rüya değil ama hiçbir içeriği olmayan sessiz bir farkındalık. Çok bilinmeyen bu bilinç hali, bilimin en büyük gizemlerinden birinin ipuçlarını taşıyor olabilir: ‘Bilinçli olmak ne anlama geliyor?’ sorusunun. Bilinçli uyku […]
Kayıt alanından yük alanına doğru heyecanlı bir yolculuk. 1999 yapımı animasyon filmi Oyuncak Hikayesi 2‘de Buzz Lightyear ve oyuncak arkadaşları bir havalimanının ‘girilmesi yasak’ kısmına girerek Şerif Woody Pride’ı bir valizden kurtarmaya çalışıyor. Oyuncaklar hep beraber kayıtlı bagajları bir havaalanının bilet gişesinden veya kenardaki bir kiosktan istenen uçuşlarına taşımak için tasarlanan ve farklı yerlere giden […]
Bazıları ise doğrudan güneşe bakmak için. Bir köpeğin kafasını araba penceresinden uzattığı veya bir atın zıplayıp havada süzüldüğü zamanlar gibi hayvanların etraflarındaki dünyayı nasıl gördüğünü merak etmek yaygın bir durum. Peki kovanlarından kilometrelerce öteye yolculuk edebilen arı gibi böcekler? Nereye gittiklerini nasıl biliyor ve sonra eve nasıl dönüyorlar? Görünüşe göre arıların sadece iki gözü yok; […]
Cilalı Taş Devri dönemi, antik insanlığın avcı toplayıcılıktan tarıma doğru yaptığı büyük atılıma damgasını vurdu. Fakat bu gelişme tek bir yerde gerçekleşmedi. Bunun yerine tarım, aralarında Amerika kıtası, doğu Asya ve Afrika’nın da bulunduğu birden fazla yer ve zamanda gelişti. Bu arada nasıl geliştiği de tamamen bulunduğunuz yere bağlıydı. Örneğin paleoarkeologlar arpayı, baklagilleri ve buğdayı […]
Araştırmalar, daha iyi uyumaktan daha sağlıklı kalplere, beyinlere, bağırsaklara ve bağışıklık sistemlerine kadar meyve ve sebze dolu beslenme şekilleri ile önemli hastalıkların riskinin azalması arasında güçlü bağlantılar göstermeye devam ediyor. Şimdiyse bilim insanlarının yaptığı yeni bir analiz, veganlık ve vejetaryenliğin bazı kanserlerin görülme tehlikesini azalttığına yönelik giderek artan bulgulara yenilerini ekliyor. ABD’deki Loma Linda Üniversitesinde […]
Antik çöllerden kedilik derslerine kadar, işte kedilerin suya bu kadar farklı tepki vermesinin sebebi. Şimdi okuyacağınız şey bir anda olabilir. Kedi arkadaşınız küvetinizde denge ipinde gidiyormuş gibi yürüyor ve duş perdesinin ardında ne yaptığınızı merak ediyordur. Ardından, bir pati kayar. İçeri düşerler. Her yer su olur. Siz afallamışsınızdır. Onlar dehşete kapılmıştır. Ardından düştükleri gibi hızla […]
2050 yılında ulaşacağımız tahmin edilen ezici bir rakam olan 10 milyarlık küresel bir nüfusu beslemek son derece zor olacak fakat bilim insanları bunun imkansız olmadığını söylüyor. Araştırmacılardan oluşan dev bir gruba göre yeni ve radikal bir beslenme şekli halk sağlığını iyileştirebilir, sayısız hayatı kurtarabilir ve gezegenimizi gelecek nesiller için koruyabilir. Bütün hepsi insanların tükettikleri günlük […]
Kedilere alerjisi olan çoğu kişi aslında kürke tepki göstermiyor; kedi salyasında bulunan ve Fel d 1 adı verilen bir proteine tepki veriyorlar. Şimdi ise araştırmacılar, şaşırtıcı bir müttefikin yardımıyla bu alerjeni kaynağında azaltmanın bir yolunu bulmuş olabilir: Tavukların. Görünüşe göre tavuklar kedilere maruz kaldığında, Fel d 1’e karşı antikor üretiyor ve onları yumurtalarına geçiriyorlar. Antikor […]
Bulanık görmeyi düzeltmenin bir yolunu bulmak, pek çoğumuz için yaşamın bir parçası niteliğinde. Sadece Birleşik Devletler’de yaklaşık altı milyon kişinin bir tür görme kaybı yaşadığı ve bir milyon kişinin de tamamen kör olduğu tahmin ediliyor. Pek çok kişi gözlüklerden ve invaziv kontakt lenslerden kaçmak için daha kalıcı bir düzeltme sağlayan göz ameliyatına yöneliyor. Bunların arasında […]
İngiliz meteoroloji uzmanı Dennis “Tink” Bell, araştırma görevinde olduğu sırada bir buz yarığından düşmüş. 1959 yılında kayıplara karışan bir Antarktika araştırmacısının kalıntıları nihayet bulundu. Henryk Arctowski Polonya Antarktik İstasyonu’nda çalışan bir araştırma takımı, gerileyen bir buz dağının ortaya çıkardığı kayalar arasında Dennis “Tink” Bell‘in bedenini keşfetti. Bell, Kral George Adası’nın Admiralty Körfezi’nde 26 Temmuz 1959’da […]
Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi FDA, türünün ilk örneği olan bir tedavinin bu yılın sonlarında piyasa çıkmasına onay verdi. ABD Gıda ve İlaç Dairesi, kullananların yakın gözlüklerini bırakmasını ya da en azından eskisi kadar kullanmamasını sağlayabilecek ilk göz damlasını onayladı. İlaç şirketi LENZ tarafından geliştirilen VIZZ, günde bir kez kullanılan ve yakındaki nesnelerin bulanıklığını 10 […]
Cevap ne (ve ne zaman) yediğinize bağlı. Saat gecenin ikisi ve kendinizi uyanmış, buzdolabındaki dünden kalan pizzayı düşünürken buluyorsunuz. Peki gece yarısındaki bu atıştırma festivali size kilo aldırır mı? Cevap çok basit değil. ABD Beslenme ve Diyetetik Akademisi sözcüsü ve lisanslı beslenme uzmanı Melissa Mroz Plannells, “Kalorilerinizin hepsini gece geç saatte tüketiyorsanız, ihtiyacınızdan daha fazla […]
Uykuda konuşmak, garip yemek tiratlarından gece yarısındaki lanet okuma nöbetlerine kadar beynimizin biz dinlenirken yaptığı tuhaf kısa devreleri ortaya koyuyor. “Hardal savaşı on beş dakika sonra başlıyor. Herkes hazır mı?” “Yemek ruleti oynuyoruz, yemek ruleti! Evet, zehirli bir ekler var orada.” “O timsah bacağını kopardığında Edwina ağlamadı bile.” Yukarıdaki sözlerin hepsi, Amerikalı bir şarkı yazarı […]
Yazın son meteor yağmuru bu ayın ortasına doğru zirve yapıyor. 9 Ağustos: Tam Mersin Ayı 11-13 Ağustos: Venüs Jüpiter’i ziyaret ediyor 12-13 Ağustos: Perseid Meteor Yağmurunun Beklenen Zirvesi 26 Ağustos: Mars ve Hilal Dikkatli yıldız gözlemcilerinin bileceği üzere yaz ortası demek Perseid’ler demek. Bu meteor yağmuru zirve noktasına 12 Ağustos’ta ulaşıyor. Bu tarihin Ağustos’taki dolunaya […]
‘Eşek arısı kadar öfkeliyim.’ Güvenlik çalışanları geçenlerde ABD’nin Güney Karolina eyaletinde bulunan ve artık faaliyet göstermeyen bir nükleer silah tesisini incelerken bilim kurgu gibi bir senaryo ile karşılaşmışlar. ABD Enerji Bakanlığına göre ekiplerden biri, 3 Temmuz’da Georgia eyaletinin sınırındaki Savannah Nehir Bölgesi’nde yasal federal sınırın 10 kat üzerinde bir radyasyon seviyesi sergileyen, radyasyona maruz kalmış […]
Mutfakların bu nişastalı demirbaşı yaklaşık 9 milyon yıl önce domatesten evrimleşti. Önce hangisi gelir, patates mi yoksa domates mi? Yapılan yeni bir genetik çalışmasında, Dünya’da ilk ortaya çıkanın o sulu, mis kokulu domatesler olduğu ve nihayetinde nişastalı patateslerin de aynısını yapmasına yardımcı olduğu söyleniyor. Yaklaşık 9 milyon yıl önce, doğadaki domates bitkileri ve patates benzeri […]
5 santimetre büyük bir şey gibi gelmeyebilir ancak güzel bir sebebi var. Eğer sık uçan biriyseniz, konuya hakimsinizdir: Başınızı bir boyun yastığına yaslayıp ümitsiz şekilde kestirmeye çalışırken bir uçuş görevlisi gelip, katlanır tepsileri kaldırma ve koltuklarınızı düz konuma getirme zamanının geldiğini söyler. “Peki neden?” diye merak edersiniz. Ne kadar fark edebilir ki? Bugünlerde pek çok […]
Milattan önce 2900 yılında meydana gelen dehşetli bir volkanik patlamanın sisi “son derece korkutucu” olmuş olmalı. Dünya’nın yaklaşık 4,5 milyar yıllık tarihinin tamamında volkanik patlamalar ve levha tektonikleri yaşamı iyi veya kötü yönde şekillendiriyordu. Milattan önce 2.900 yılı civarında, bugün Kuzey Avrupa olarak bilinen yerde meydana gelen bir yanardağ patlaması ise Güneş ışığını engellemiş ve […]
Arkeologlar dört direnç stratejisini teste tabi tutmuş. Dünya üzerinde geçirdiğimiz kısa sürede insanlar salgınların, savaşların, kıtlıkların ve daha fazlasının üstesinden geldi. Peki krizler karşısında dirençli kalmaya nasıl devam ederiz? Arkeologlardan oluşan bir ekip, geçenlerde kuramsal açıdan hangilerinin en çok işe yaradığını belirlemek için bilgisayar canlandırmaları yürüterek dört yaygın direnç stratejisiyle ilişkili etki ve maliyet ölçümü […]
Bu viral akım, kedilerin bazı içgüdülerine hitap ediyor. Instagram, TikTok veya daha spesifik alt konu #CatTok’ta geziyorsanız, son zamanlarda birtakım ilginç kedi davranışlarına rastlamış olabilirsiniz. Evcil hayvanlarına beton bloklar takdim eden, hatta yapı markete gidip kaldırım taşı alan çok sayıda heyecanlı kedi sahibi görmüşsünüzdür. Hep meraklı olan kediler, karşılaştıkları bu yeni hediyeleri incelemeye başlıyor ve […]
Karbondioksit yayılımlarında büyük bir etkisi var. Çoğu kişi ağaçlara isabet eden yıldırımların çarpıcı sonuçlarına genelde ilk elden şahit olmaz. Bu durum, gök gürültülü fırtınaların bize gölge sunan arkadaşlarımız için pek büyük bir tehdit oluşturmadığını düşünmemize yol açabilir. Fakat yeni bir istatistiksel modelleme programının tasarımcılarına göre bu iyimser varsayım tümüyle yanlış. Aksine, yıldırımlar daha önce zannedilenden […]
Araştırmacılar cilt mekaniğinin ‘Kutsal Kasesi’ni bulduklarını söylüyor. Herkesin cildi yaşla birlikte kırışır fakat bu durumun gerçekleşme sebebinin ardındaki gerçek bilim zannettiğinizden daha belirsiz. Ciltbilimciler genelde genetik, morötesi ışın (UV) hasarı ve altta yatan patolojik durumlar gibi etmenlere atıf yapar. Fakat cilt kırışma kuramlarında çoğu kanıt, hesaplamalı modelleme kullanılarak cilt katmanının zamanla nasıl değiştiğinin tahmin edilmeye […]
Doktorlar hayatları kurtarmak için ölümün tanımını belirsizleştirmeye devam ediyor. Kalp cerrahları, bir donörün ölümünden sonra doktorların kalpleri “yeniden canlandırma” kabiliyetini iyileştirebilecek iki yeni yöntem keşfetti. Nakil bekleyen 3 aylık bir bebeğin hayatını başarıyla kurtaran bir prosedürde oksijenlenen kan, çıkarılıp ameliyat masasında bekleyen bir kalbe pompalanıp nihayetinde kalbin “uyanmasını” ve yeniden atmasını sağlamış. Diğer yöntemde ise […]
‘Belki de şimdiye kadarki en şaşırtıcı bulgu, ortada şaşırtıcı bir şeyin olmaması.’ Pek çok kişi için haftada 40 saat çalışmak, insanı tüketen bir angarya gibi gelebilir. Fakat yeni araştırma, çözümün ille de düşünce yapınızı düzeltmeye odaklanmak, daha iyi uyumak veya durumu kabullenmek olmadığı görüşünü destekliyor. Kanıtlar 21 Temmuz’da Nature Human Behavior bülteninde yayımlanan bir çalışmada […]
Beyniniz hayal gücü ile gerçekliği harmanlıyor; bazen bunu gereğinden fazla iyi yapıyor. New York’ta sisli bir gün. Bilgisayar ekranımdan sinirbilimci Nadine Dijkstra’yı gördüğüme ve duyduğuma inanıyorum. Peki bundan nasıl emin olabilirim? “Algıladığımız kadar, gerçeklik algımızı da yaratırız” diye açıklıyor. Kabalık yapıp kendisinden var olduğunu kanıtlaması için bir dizi test yürütmesini istemek yerine, gözlerime ve kulaklarıma […]
1925’te ortalama bir Amerikalı’nın yaşam süresi 58 yıldı. Frederick Grant Banting 1921 yılında hayvanlardan nazıl insülin izole edileceğini keşfettiğinde, 2. Dünya Savaşı gazisi ve eski bir çiftlik işçisi olan bu genç Kanadalı doktor diyabetin cebirini sonsuza dek değiştirmişti. 1920’lere kadar bu hastalık, ergenlik öncesi diyabetli çocukların yüzde 80’den fazlasının hayatını kaybetmesine sebep olmuştu. Banting’in buluşu, […]
Fakat hangi tip mantık kullandıklarını test etmek kolay değil. Bu makale aslen The Conversation‘da yayımlandı. Bir maymun, güvercin veya balık, bir insan gibi mantık yürütebilir mi? Bilim insanları bu soruyu gittikçe daha yaratıcı şekillerde test ediyor. Şimdiye kadar bulduklarımız ise zannettiğinizden daha karmaşık bir tablo ortaya koyuyor. Bir basketbol turnuvasında turnuva ağacını doldurduğunuzu hayal edin. […]
2024 YR4’ün Dünya’ya çarpma ihtimali yüzde 3,8 kadar yükseldi. Bu makale aslen The Conversation‘da yayımlandı. Bu yılın Ocak ayında, 2024 YR4 isimli bir asteroitle alakalı bir bildirim aldığımda sabahki dersime hazırlanıyordum. Dünya’ya çarpma olasılığının olağan dışı derecede yüksek olduğunu söylüyordu. Dünya’yı asteroitler gibi davetsiz misafirlerden korumak uzmanlığımın bir parçası olduğundan, öğrencilerim ve meslektaşlarım hemen neler […]
Bunun iyi bir sebebi var. Bu makale aslen The Conversation‘da yayımlandı. Sevdiğiniz doğa belgeselini izlediğinizi hayal edin. Yırtıcı saklandığı yerden birden hücum ediyor, ağzı alabildiğine açık ve av … birden gevşiyor. Ölü gibi görünüyor. Bazı hayvanlar için bu donma tepkisi (“tonik hareketsizlik” şeklinde adlandırılıyor) hayat kurtarıcı olabiliyor. Avustralya keseli sıçanlarının yırtıcılardan kaçınmak için “ölü taklidi […]
Gökbilimciler, Edward Hubble varlığını doğruladıktan bir asır sonra bile Andromeda galaksisiyle ilgili yeni detaylar öğreniyor. Bu bilgiler kozmik mahallemizi ve daha geniş evreni daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor. NASA bu haftanın başlarında, Samanyolu galaksisinin bu sarmal ikizinin detaylı son görüntülerinin yanında enerji dalga boylarının semavi bir seslendirmesini de yayımladı. Samanyolu galaksisinin dışarıdan çekilmiş bir görüntüsünü […]
Fakat kıtanın yarılmasına daha birkaç milyon yıl var. Denize kıyısı olmayan doğu Afrika’nın derinlerindeki ritmik nabız, kıtayı kelimenin tam anlamıyla yarıyor. Söz konusu etki gezegen yüzeyine henüz ulaşmasa da nihai sonuç, üst kısımda tümüyle yeni bir okyanus havzası olacak. Uluslararası bir araştırma takımı, Etiyopya’nın altında yer alan nadir bir jeolojik bölgede konumlu genç volkanlardan alınan […]