Haberler
Bilim & Teknoloji
Yaşam
Kültür & Sanat
Haberler
Bilim & Teknoloji
Kültür & Sanat
Zamandışı bir ritim: Etiyopya cazı bana ne yaptı?
“Tezeta” diye bir kelime var Amharcada, “özlem” anlamına geliyor. Nedenini pek iyi bildiğim bir yerden, bu özlem duygusu fazla kurcalıyor aklımı. Ancak tezeta kurcalanamayacak kadar soyut. Hatta zamansız. İçimizde taşıdığımız ama adını koyamadığımız bir titreşim gibi. Mulatu Astatke’nin “Yegella Tezeta” parçasını ilk dinlediğimde (ve tekrar dinlediğimde) tam da bu hissin ortasındaydım. Zaman ilerlemiyor, geri de…
Sıyrılıp gelir bir isyan
Türkiye Cumhuriyeti devleti Grup Yorum karşısında kırk yıldır sürdürdüğü tutarlı saldırısında geçen hafta yeni bir hamle daha yaptı, grubun albümlerini ve parçalarını internet platformlarından toplu olarak kaldırttı. Topluluğun yasaklar ve saldırılarla geçen tarihine aşina olanlar açısından tabii ki bunda şaşılacak bir taraf yok. Hatta esas şaşılacak olan şey bunun bugüne kadar yapılmamış olması olabilir. Devletin…
Grup Yorum halktır, susturulamaz
Her gün yeni bir baskı ve yasakla uyandığımız memleketimizde şimdi de Grup Yorum’un, YouTube ve Spotify’daki albümleri ve şarkıları milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması gerekçesiyle erişime engellendi, Türkiye’de görünmez kılındı. Neyin gösterildiğinden ziyade neyin gösterilmeye değer bulunmadığı bize kültürel hegemonya adına önemli ipuçları veriyor. Düşünsenize, dilediğiniz şeyi izleyebilmek ve dinleyebilmek için cebinizden para ödediğiniz…
Sezen Aksu neden popüler kültürün ta kendisidir?
70’lerin sonu... 1968’in çiçekli hayalleri yerini silahlı gerçekliğe bırakırken üniversite kampüslerinde devrimciler, ülkücüler ve polis... Kıbrıs karışık, Berlin duvarı daha yıkılmamış, televizyon hayatımıza yeni yeni girerken radyoda ilk kez duyulan bir 45’lik: “Olmaz olsun cüzdanımda milyonlar, kalbimde sevgin oldukça…” 80’li yıllar. Darbenin ardından çöken karanlık bir sessizlik. Sessizliği gürültüyle kapatmaya çalışan bir iktidar. Sovyetler’den kurtulan…
“Sıradan insanlar gibi yaşamak istiyorum”
22 Mayıs 1995’te, bundan 29 yıl önce, Sheffield'lı İngiliz müzik grubu Pulp’ın yıllara direnen unutulmaz şarkısı Common People'ı (Sıradan İnsanlar) yayımlandı. Gruba ve grubun vokali Jarvis Cocker’a yıllarca yakalayamadığı ve yıllarca kurtulamayacağı tantanalı bir şöhret bahşeden şarkı, kalitesiz bir klavyeyle ortaya çıkarılmış, basit hatta ilk bakışta uyduruk görünebilecek bir riff üzerine yazılmasına rağmen son derece…
Şarkılarımız varoşlarda sokaklara çıkmalıdır
Ferdi Tayfur’un vefat haberinin ardından arabesk kültürünün topluma etkilerinin ne olduğu sosyal medyada ateşli tartışmalara konu oldu. Arabesk konusunda “kadercilik” ve “çilecilik” gibi kavramlara yaslanarak “insanın böcekleşmesinden ibaret” diyen de oldu, arabeskin yoksulların ortaya koyduğu bir tavır olduğunu iddia eden de. Görmezden gelinebilecek bir sığlıkta süren bu tartışma bende ciddi bir öfkeye sebep olmasa muhtemelen…
Cem Karaca’dan Ezhel’e: Müzik sürgünü
Memleketteki kültürel hegemonya tartışmalarını belki de tek kalemde özetleyecek bir örnek olarak, Türkiye’nin en çok dinlenen müzisyeni[i] Ezhel, açıkça siyasi denmese de buna işaret eden örtülü gerekçelerle senelerdir ülkeye ayak basamıyor. Şarkıları barlardan marketlere kadar Türkiye’nin her sokağında, ancak kendisi neredeyse dört yıldır Berlin’de. Bildiğimiz kadarıyla ülkeye girememesinin henüz resmi bir gerekçesi yok, ancak kendisi…
Uzun gelinciğin beklenen sonu: Amy Winehouse
Yıl 2011. Amy Winehouse, serin bir Haziran akşamında Belgrad’da sahneye çıkıyor. Çıkmayı deniyor daha doğrusu. Ayakta duramayacak kadar sarhoş, şarkı söyleyemeyecek kadar zayıf. Gözlerinde korku, elinde mikrofonu var. Sonraki 45 dakika boyunca kendi şarkılarının sözlerini, gitaristinin ismini, hatta hangi şehirde olduğunu bile unutuyor. Konserin ortasında, seyircinin yuhalamalarının ardından müziği durduruyor ve ağlamaya başlıyor. Darmadağın olduğunun…
Müzikte paradigma değişimi: Post-Post-Punk?
İçinde yaşadığımız zamanı tanımlamak için kullanılan hemen her terimin başında bir “post” öneki yer alıyor: Post-modern, post-endüstriyel, post-truth, post-hümanist, post-apokaliptik… Dünya değişiyor ve bu değişimin etkilerini ortaya çıkan yeni tartışmalarda, kavramlarda ve alanlarda gözlemlemek mümkün. Müzikte bunun karşılığı olan “post-punk”, 1970’lerde punk hareketinin bir uzantısı olarak ses vermeye başlamıştı. Punk’tan farklı olarak daha karanlık bir…
Kanı taze, ruhu yaşlı: Little Simz
Haziran 2020’de, koronavirüsün ilk dalgasının üçüncü ayı devam ederken, Londra’daki Holloway Road’un kuzey ucunda bir metreden biraz daha uzun bir poster belirdi. Posterde yüksek apartmanlarla devasa bir hoparlör yan yanaydı. Apartmanların çatılarından korsan radyo antenleri fışkırıyordu. Geçmişin kültürüne referans veren, yolun kuzey yönünde gidenlerin dikkatini çekmek için güneye doğru çevrilmiş postere yakından bakıldığında, bunun müzisyen…
Yeni müzik paradoksu: Spotify’dan nereye?
Yıllar boyunca Spotify benim için müziğe hızlı ve zahmetsiz erişimin simgesi oldu. Özellikle 2010’ların başında sınırsız müzik vadeden bu platform bir tür özgürleşme hissiydi. Bütün çocukluğumu birlikte geçirdiğim kasetlerden, CD’lerden ve internetin henüz yaygınlaşmaya başladığı dönemdeki MP3 arşivlerinden sonra tek bir uygulamayla her şarkıya erişmek inanılmazdı. Ne var ki bu özgürleştirici platform zamanla bir başka…
Cıstak cıstak… derken?
Yılın o zamanı geldi de geçti. Spotify, bu yılın merak edilen dinleme verilerini biraz gecikmeli de olsa bizimle paylaştı. Son yılların vazgeçilmezi rap müzik bu sene de zirvede. Lvbel C5, Blok3, Uzi, Motive, Cakal, Sefo gibi yeni nesil rapçiler listenin gediklileri. Ancak bu yıl listede ilgi çeken, tartışma yaratan bir güncelleme var: 2024’ün favori şarkısı…
Türkiye’nin arabesk sancıları
Arabeskin “babalarından” sayılan Ferdi Tayfur’un vefatı, arabeske ve temsil ettiği anlamlara dair eski tartışmaları yeniden alevlendirdi. Bu hevesin arkasında arabeskin sahiden de çok katmanlı bir tartışma sürdürülebilecek olması yatıyor. Ancak konunun neresinden tutarsanız tutun, arabesk şarkılarda yankılanan “kader” temalı sözler, Türkiye’nin modernleşme süreci, kırdan kente göç tartışmaları ve melankolik melodilerle kuşanmış eleştiriler, arabeskin hiçbir şey…
Çeyrek asırlık Duman
Daha önce bir Duman konserine gitmiş olanlar bana katılacaktır, liseye yeni başlayan 15’lik âşıklarla mesaiyi bitirip gelmiş 30-40’lı yaşlardaki yetişkinlerin yan yana hep bir ağızdan şarkılar söylediği az yer vardır. Bu yüzden onların konserleri biraz da toplu bir ritüel gibi geçer. Bazen eski sevgilinin ardından gözyaşı dökülür, bazen hükümete kafa tutulur, bazen de yıllar öncesinde…
Eurovision’ın utanç şarkısı
Bu seneki Eurovision Şarkı Yarışması tartışmalar ve gerginlikle başladı. Bütün dünyanın gözü Malmö sokaklarındaki protestolar ve yarışmacılar arasındaki kargaşaya odaklanmışken, Gazze'de devam eden soykırımına rağmen İsrail'in yarışmaya katılmasına izin verilmesinin kaçınılmaz sonuçları kimseyi şaşırtmadı. Eurovision'ın yönetim organı olan Avrupa Yayın Birliği (EBU), yarışmanın “siyasi olmayan bir müzik yarışması” olduğunu öne sürerek İsrail'in yarışmanın dışında bırakılması…
Müzikte yeni vites: “Speed Up”
TikTok videolarını kaydırırken eski şarkıların hızlandırılmış versiyonlarına denk geldiğiniz oldu mu? Belki eski bir arabesk şarkı dans edilebilecek kıvama gelmiştir, vokalin sesi incelmiştir. Şıkır şıkır bir şarkı olmuştur. Bu türden şarkılara “Speed Up”, daha yeni bir tabirle #SpedUp (hızlandırılmış) deniyor. Remiks kültürünün son halkası olan bu şarkılar insan psikolojisiyle oynayarak müzik piyasasını da etkiliyor. Speed…
Yakarsa dünyayı garipler yakar
Geçen haftalarda dünyada rap müziğin 50. yaşını kutladık. Bizim neredeyse 20 yıl gecikmeyle tanıştığımız bu köklü altkültürün yıldönümünü memlekette ilk kutlayanlardan biri, ne hikmetse, Ertuğrul Özkök oldu. Hip hop müziğin doğası gereği "yandaş" olamayacağını söylediği yazısında, "yandaşlık" hakkında atıp tutabilmesi bir yana dursun, aslında “hip hop” diyerek yanlış çerçevelendirdiği rap müziğin 90’ların vasatlıklarıyla ünlü köşe…
Kültür davası, iktidar yanılgısı
Arabesk dinleyicisi değilim, lakin bu toprakların insanı olduğum için herkes kadar bu müziğe aşinalığım var. O derya deniz külliyattan arada açıp dinlediğim şarkıların sayısı sanırım onu geçmez. Bu on kadar şarkının üçüyse geçtiğimiz günlerde vefat eden Ferdi Tayfur’a ait. Oysa Ferdi Tayfur’un müzikal bilgisi ne Orhan Gencebay denli engindi ne de sesinin İbrahim Tatlıses’inki kadar…
Makineye yönelik öfke henüz dinmedi
Rage Against the Machine ile 1990’ların sonunda, liseye başlarken tanıştım. O zamanlar yaptıkları müziğin politik mahiyetinin pek de farkında değildim, sonradan tekrar ve tekrar dinledikçe keşfettim. Kendi adlarını taşıyan olağanüstü ilk albümleri 1992’de yayımlanmıştı. Albümün kapağında Vietnamlı Budist rahip Thich Quang Duc’un 1963’te Saigon’un işlek bir caddesinde kendini yakarken çekilmiş ünlü fotoğrafından bir kesit yer…
vesaire iftiharla sunar: 2023’ün en iyi albümleri
vesaire yazarları, 2023’te yayımlanmış en iyi albümleri seçti. Yıl sonunda peyda olan çoğu liste gibi bu listenin de öznel seçimlerin mecburi bir sonucu olduğunu hatırlatmak boynumuzun borcu. Buyursunlar. Romantik, Motive “Ulan vesaire, gittin Spotify’la aynı seçkiyi mi yaptın?” laflarınızı bir rafa kaldırın ve listelerin yeni sahiplerinin sesine biraz olsun kulak verin. Genç kuşağın öne çıkan…
Şimdi ve burada: Replikas’ın ardından
[Intro] “Evet buralıyız ve buranın müziğini yapıyoruz kardeşim.” Replikas’ın vokalisti ve gitaristi Gökçe Akçelik’in ardından, Fatih Akın’ın Crossing the Bridge: The Sound of Istanbul (2005) belgeselinde bu cümleyi kurduğu kesit sosyal medyada çokça paylaşıldı. Bu vurucu cümle Replikas’ın müziğini özetlemekle kalmayıp, buralı olmanın ve buranın müziğinin ne olduğunu da düşünmeye sevk ediyor. Aynı zamanda bu…
Cıstak cıstak… derken?
Yılın o zamanı geldi de geçti. Spotify, bu yılın merak edilen dinleme verilerini biraz gecikmeli de olsa bizimle paylaştı. Son yılların vazgeçilmezi rap müzik bu sene de zirvede. Lvbel C5, Blok3, Uzi, Motive, Cakal, Sefo gibi yeni nesil rapçiler listenin gediklileri. Ancak bu yıl listede ilgi çeken, tartışma yaratan bir güncelleme var: 2024’ün favori şarkısı…
Müzikte paradigma değişimi: Post-Post-Punk?
İçinde yaşadığımız zamanı tanımlamak için kullanılan hemen her terimin başında bir “post” öneki yer alıyor: Post-modern, post-endüstriyel, post-truth, post-hümanist, post-apokaliptik… Dünya değişiyor ve bu değişimin etkilerini ortaya çıkan yeni tartışmalarda, kavramlarda ve alanlarda gözlemlemek mümkün. Müzikte bunun karşılığı olan “post-punk”, 1970’lerde punk hareketinin bir uzantısı olarak ses vermeye başlamıştı. Punk’tan farklı olarak daha karanlık bir…
Şimdi ve burada: Replikas’ın ardından
[Intro] “Evet buralıyız ve buranın müziğini yapıyoruz kardeşim.” Replikas’ın vokalisti ve gitaristi Gökçe Akçelik’in ardından, Fatih Akın’ın Crossing the Bridge: The Sound of Istanbul (2005) belgeselinde bu cümleyi kurduğu kesit sosyal medyada çokça paylaşıldı. Bu vurucu cümle Replikas’ın müziğini özetlemekle kalmayıp, buralı olmanın ve buranın müziğinin ne olduğunu da düşünmeye sevk ediyor. Aynı zamanda bu…
vesaire iftiharla sunar: 2023’ün en iyi albümleri
vesaire yazarları, 2023’te yayımlanmış en iyi albümleri seçti. Yıl sonunda peyda olan çoğu liste gibi bu listenin de öznel seçimlerin mecburi bir sonucu olduğunu hatırlatmak boynumuzun borcu. Buyursunlar. Romantik, Motive “Ulan vesaire, gittin Spotify’la aynı seçkiyi mi yaptın?” laflarınızı bir rafa kaldırın ve listelerin yeni sahiplerinin sesine biraz olsun kulak verin. Genç kuşağın öne çıkan…
Kanı taze, ruhu yaşlı: Little Simz
Haziran 2020’de, koronavirüsün ilk dalgasının üçüncü ayı devam ederken, Londra’daki Holloway Road’un kuzey ucunda bir metreden biraz daha uzun bir poster belirdi. Posterde yüksek apartmanlarla devasa bir hoparlör yan yanaydı. Apartmanların çatılarından korsan radyo antenleri fışkırıyordu. Geçmişin kültürüne referans veren, yolun kuzey yönünde gidenlerin dikkatini çekmek için güneye doğru çevrilmiş postere yakından bakıldığında, bunun müzisyen…
Eurovision’ın utanç şarkısı
Bu seneki Eurovision Şarkı Yarışması tartışmalar ve gerginlikle başladı. Bütün dünyanın gözü Malmö sokaklarındaki protestolar ve yarışmacılar arasındaki kargaşaya odaklanmışken, Gazze'de devam eden soykırımına rağmen İsrail'in yarışmaya katılmasına izin verilmesinin kaçınılmaz sonuçları kimseyi şaşırtmadı. Eurovision'ın yönetim organı olan Avrupa Yayın Birliği (EBU), yarışmanın “siyasi olmayan bir müzik yarışması” olduğunu öne sürerek İsrail'in yarışmanın dışında bırakılması…
Uzun gelinciğin beklenen sonu: Amy Winehouse
Yıl 2011. Amy Winehouse, serin bir Haziran akşamında Belgrad’da sahneye çıkıyor. Çıkmayı deniyor daha doğrusu. Ayakta duramayacak kadar sarhoş, şarkı söyleyemeyecek kadar zayıf. Gözlerinde korku, elinde mikrofonu var. Sonraki 45 dakika boyunca kendi şarkılarının sözlerini, gitaristinin ismini, hatta hangi şehirde olduğunu bile unutuyor. Konserin ortasında, seyircinin yuhalamalarının ardından müziği durduruyor ve ağlamaya başlıyor. Darmadağın olduğunun…
Türkiye’nin arabesk sancıları
Arabeskin “babalarından” sayılan Ferdi Tayfur’un vefatı, arabeske ve temsil ettiği anlamlara dair eski tartışmaları yeniden alevlendirdi. Bu hevesin arkasında arabeskin sahiden de çok katmanlı bir tartışma sürdürülebilecek olması yatıyor. Ancak konunun neresinden tutarsanız tutun, arabesk şarkılarda yankılanan “kader” temalı sözler, Türkiye’nin modernleşme süreci, kırdan kente göç tartışmaları ve melankolik melodilerle kuşanmış eleştiriler, arabeskin hiçbir şey…
“Sıradan insanlar gibi yaşamak istiyorum”
22 Mayıs 1995’te, bundan 29 yıl önce, Sheffield'lı İngiliz müzik grubu Pulp’ın yıllara direnen unutulmaz şarkısı Common People'ı (Sıradan İnsanlar) yayımlandı. Gruba ve grubun vokali Jarvis Cocker’a yıllarca yakalayamadığı ve yıllarca kurtulamayacağı tantanalı bir şöhret bahşeden şarkı, kalitesiz bir klavyeyle ortaya çıkarılmış, basit hatta ilk bakışta uyduruk görünebilecek bir riff üzerine yazılmasına rağmen son derece…
Makineye yönelik öfke henüz dinmedi
Rage Against the Machine ile 1990’ların sonunda, liseye başlarken tanıştım. O zamanlar yaptıkları müziğin politik mahiyetinin pek de farkında değildim, sonradan tekrar ve tekrar dinledikçe keşfettim. Kendi adlarını taşıyan olağanüstü ilk albümleri 1992’de yayımlanmıştı. Albümün kapağında Vietnamlı Budist rahip Thich Quang Duc’un 1963’te Saigon’un işlek bir caddesinde kendini yakarken çekilmiş ünlü fotoğrafından bir kesit yer…
Şarkılarımız varoşlarda sokaklara çıkmalıdır
Ferdi Tayfur’un vefat haberinin ardından arabesk kültürünün topluma etkilerinin ne olduğu sosyal medyada ateşli tartışmalara konu oldu. Arabesk konusunda “kadercilik” ve “çilecilik” gibi kavramlara yaslanarak “insanın böcekleşmesinden ibaret” diyen de oldu, arabeskin yoksulların ortaya koyduğu bir tavır olduğunu iddia eden de. Görmezden gelinebilecek bir sığlıkta süren bu tartışma bende ciddi bir öfkeye sebep olmasa muhtemelen…
Yakarsa dünyayı garipler yakar
Geçen haftalarda dünyada rap müziğin 50. yaşını kutladık. Bizim neredeyse 20 yıl gecikmeyle tanıştığımız bu köklü altkültürün yıldönümünü memlekette ilk kutlayanlardan biri, ne hikmetse, Ertuğrul Özkök oldu. Hip hop müziğin doğası gereği "yandaş" olamayacağını söylediği yazısında, "yandaşlık" hakkında atıp tutabilmesi bir yana dursun, aslında “hip hop” diyerek yanlış çerçevelendirdiği rap müziğin 90’ların vasatlıklarıyla ünlü köşe…
Yeni müzik paradoksu: Spotify’dan nereye?
Yıllar boyunca Spotify benim için müziğe hızlı ve zahmetsiz erişimin simgesi oldu. Özellikle 2010’ların başında sınırsız müzik vadeden bu platform bir tür özgürleşme hissiydi. Bütün çocukluğumu birlikte geçirdiğim kasetlerden, CD’lerden ve internetin henüz yaygınlaşmaya başladığı dönemdeki MP3 arşivlerinden sonra tek bir uygulamayla her şarkıya erişmek inanılmazdı. Ne var ki bu özgürleştirici platform zamanla bir başka…
Cem Karaca’dan Ezhel’e: Müzik sürgünü
Memleketteki kültürel hegemonya tartışmalarını belki de tek kalemde özetleyecek bir örnek olarak, Türkiye’nin en çok dinlenen müzisyeni[i] Ezhel, açıkça siyasi denmese de buna işaret eden örtülü gerekçelerle senelerdir ülkeye ayak basamıyor. Şarkıları barlardan marketlere kadar Türkiye’nin her sokağında, ancak kendisi neredeyse dört yıldır Berlin’de. Bildiğimiz kadarıyla ülkeye girememesinin henüz resmi bir gerekçesi yok, ancak kendisi…
Kültür davası, iktidar yanılgısı
Arabesk dinleyicisi değilim, lakin bu toprakların insanı olduğum için herkes kadar bu müziğe aşinalığım var. O derya deniz külliyattan arada açıp dinlediğim şarkıların sayısı sanırım onu geçmez. Bu on kadar şarkının üçüyse geçtiğimiz günlerde vefat eden Ferdi Tayfur’a ait. Oysa Ferdi Tayfur’un müzikal bilgisi ne Orhan Gencebay denli engindi ne de sesinin İbrahim Tatlıses’inki kadar…
Sezen Aksu neden popüler kültürün ta kendisidir?
70’lerin sonu... 1968’in çiçekli hayalleri yerini silahlı gerçekliğe bırakırken üniversite kampüslerinde devrimciler, ülkücüler ve polis... Kıbrıs karışık, Berlin duvarı daha yıkılmamış, televizyon hayatımıza yeni yeni girerken radyoda ilk kez duyulan bir 45’lik: “Olmaz olsun cüzdanımda milyonlar, kalbimde sevgin oldukça…” 80’li yıllar. Darbenin ardından çöken karanlık bir sessizlik. Sessizliği gürültüyle kapatmaya çalışan bir iktidar. Sovyetler’den kurtulan…
Müzikte yeni vites: “Speed Up”
TikTok videolarını kaydırırken eski şarkıların hızlandırılmış versiyonlarına denk geldiğiniz oldu mu? Belki eski bir arabesk şarkı dans edilebilecek kıvama gelmiştir, vokalin sesi incelmiştir. Şıkır şıkır bir şarkı olmuştur. Bu türden şarkılara “Speed Up”, daha yeni bir tabirle #SpedUp (hızlandırılmış) deniyor. Remiks kültürünün son halkası olan bu şarkılar insan psikolojisiyle oynayarak müzik piyasasını da etkiliyor. Speed…
Çeyrek asırlık Duman
Daha önce bir Duman konserine gitmiş olanlar bana katılacaktır, liseye yeni başlayan 15’lik âşıklarla mesaiyi bitirip gelmiş 30-40’lı yaşlardaki yetişkinlerin yan yana hep bir ağızdan şarkılar söylediği az yer vardır. Bu yüzden onların konserleri biraz da toplu bir ritüel gibi geçer. Bazen eski sevgilinin ardından gözyaşı dökülür, bazen hükümete kafa tutulur, bazen de yıllar öncesinde…
Faşizme karşı omuz omuza
“Faşizme karşı omuz omuza!” Binlerce kez haykırdığımız bu sloganı mitinglerden, sokaklardan, üniversite kapılarından, 1 Mayıs alanlarından, gözaltı otobüslerinden, feminist gece yürüyüşlerinden tanıyoruz… Bu slogan yalnızca ezbere tekrar edilen bir haykırış değil, ortak bir tarihsel hafızanın, paylaşılan bir siyasi deneyimin, aynı omuzda biriken yorgunlukların ve isyanın dışavurumu. O halde durup düşünelim: Bu slogan, nereden, nasıl bir…