Haberler
Bilim & Teknoloji
Yaşam
Kültür & Sanat
Haberler
Bilim & Teknoloji
Kültür & Sanat
Müzikte paradigma değişimi: Post-Post-Punk?
İçinde yaşadığımız zamanı tanımlamak için kullanılan hemen her terimin başında bir “post” öneki yer alıyor: Post-modern, post-endüstriyel, post-truth, post-hümanist, post-apokaliptik… Dünya değişiyor ve bu değişimin etkilerini ortaya çıkan yeni tartışmalarda, kavramlarda ve alanlarda gözlemlemek mümkün. Müzikte bunun karşılığı olan “post-punk”, 1970’lerde punk hareketinin bir uzantısı olarak ses vermeye başlamıştı. Punk’tan farklı olarak daha karanlık bir…
Cıstak cıstak… derken?
Yılın o zamanı geldi de geçti. Spotify, bu yılın merak edilen dinleme verilerini biraz gecikmeli de olsa bizimle paylaştı. Son yılların vazgeçilmezi rap müzik bu sene de zirvede. Lvbel C5, Blok3, Uzi, Motive, Cakal, Sefo gibi yeni nesil rapçiler listenin gediklileri. Ancak bu yıl listede ilgi çeken, tartışma yaratan bir güncelleme var: 2024’ün favori şarkısı…
Şimdi ve burada: Replikas’ın ardından
[Intro] “Evet buralıyız ve buranın müziğini yapıyoruz kardeşim.” Replikas’ın vokalisti ve gitaristi Gökçe Akçelik’in ardından, Fatih Akın’ın Crossing the Bridge: The Sound of Istanbul (2005) belgeselinde bu cümleyi kurduğu kesit sosyal medyada çokça paylaşıldı. Bu vurucu cümle Replikas’ın müziğini özetlemekle kalmayıp, buralı olmanın ve buranın müziğinin ne olduğunu da düşünmeye sevk ediyor. Aynı zamanda bu…
Makineye yönelik öfke henüz dinmedi
Rage Against the Machine ile 1990’ların sonunda, liseye başlarken tanıştım. O zamanlar yaptıkları müziğin politik mahiyetinin pek de farkında değildim, sonradan tekrar ve tekrar dinledikçe keşfettim. Kendi adlarını taşıyan olağanüstü ilk albümleri 1992’de yayımlanmıştı. Albümün kapağında Vietnamlı Budist rahip Thich Quang Duc’un 1963’te Saigon’un işlek bir caddesinde kendini yakarken çekilmiş ünlü fotoğrafından bir kesit yer…
“Sıradan insanlar gibi yaşamak istiyorum”
22 Mayıs 1995’te, bundan 29 yıl önce, Sheffield'lı İngiliz müzik grubu Pulp’ın yıllara direnen unutulmaz şarkısı Common People'ı (Sıradan İnsanlar) yayımlandı. Gruba ve grubun vokali Jarvis Cocker’a yıllarca yakalayamadığı ve yıllarca kurtulamayacağı tantanalı bir şöhret bahşeden şarkı, kalitesiz bir klavyeyle ortaya çıkarılmış basit hatta ilk bakışta uyduruk görünebilecek bir riff üzerine yazılmasına rağmen son derece…
Eurovision’ın utanç şarkısı
Bu seneki Eurovision Şarkı Yarışması tartışmalar ve gerginlikle başladı. Bütün dünyanın gözü Malmö sokaklarındaki protestolar ve yarışmacılar arasındaki kargaşaya odaklanmışken, Gazze'de devam eden soykırımına rağmen İsrail'in yarışmaya katılmasına izin verilmesinin kaçınılmaz sonuçları kimseyi şaşırtmadı. Eurovision'ın yönetim organı olan Avrupa Yayın Birliği (EBU), yarışmanın “siyasi olmayan bir müzik yarışması” olduğunu öne sürerek İsrail'in yarışmanın dışında bırakılması…
Çağdaş kadının bağımsızlık korkusu: “Sindrella Kompleksi”
Sindrella Kompleksi’ni ilk duyduğumda adı itibarıyla ve kadın meselelerine ilgim olduğundan dikkatimi çekti, biraz araştırdım. İnternette tatmin edici bir kaynağa rastlayamadım. Fakat yazar Collete Dowling’in Sindrella Kompleksi adında bir kitabı olduğunu görünce derhal sipariş ettim, okumaya başladım. Belirtmem gerekir ki, kitabı “Gerçekten de öyle! Hadi canım! Demek bu yüzden. Ah, evet tam da benim hissettiğim!”…
vesaire iftiharla sunar: 2023’ün en iyi albümleri
vesaire yazarları, 2023’te yayımlanmış en iyi albümleri seçti. Yıl sonunda peyda olan çoğu liste gibi bu listenin de öznel seçimlerin mecburi bir sonucu olduğunu hatırlatmak boynumuzun borcu. Buyursunlar. Romantik, Motive “Ulan vesaire, gittin Spotify’la aynı seçkiyi mi yaptın?” laflarınızı bir rafa kaldırın ve listelerin yeni sahiplerinin sesine biraz olsun kulak verin. Genç kuşağın öne çıkan…
Yakarsa dünyayı garipler yakar
Geçen haftalarda dünyada hip hop'ın 50. yaşını kutladık. Bizim neredeyse 20 yıl gecikmeyle tanıştığımız bu köklü altkültürün yıldönümünü memlekette ilk kutlayanlardan biri, ne hikmetse, Ertuğrul Özkök oldu. Rap müziğin doğası gereği "yandaş" olamayacağını söylediği yazısında, "yandaşlık" hakkında atıp tutabilmesi bir yana dursun, aslında “hip hop” diyerek yanlış çerçevelendirdiği rap müziğin 90’ların vasatlıklarıyla ünlü köşe yazarlarının…
Uzun gelinciğin beklenen sonu: Amy Winehouse
Yıl 2011. Amy Winehouse, serin bir Haziran akşamında Belgrad’da sahneye çıkıyor. Çıkmayı deniyor daha doğrusu. Ayakta duramayacak kadar sarhoş, şarkı söyleyemeyecek kadar zayıf. Gözlerinde korku, elinde mikrofonu var. Sonraki 45 dakika boyunca kendi şarkılarının sözlerini, gitaristinin ismini, hatta hangi şehirde olduğunu bile unutuyor. Konserin ortasında, seyircinin yuhalamalarının ardından müziği durduruyor ve ağlamaya başlıyor. Darmadağın olduğunun…
Bir bayramın doğuşu: Mayıs’ın ilk günü
1990 yılında Observer'da Paskalya hakkında yazan Michael Ignatieff, "seküler toplumların dini ritüellere alternatifler sunmayı hiçbir zaman başaramadığını" gözlemlemiş ve Fransız Devrimi’nin "tebaayı yurttaşa dönüştürmüş, her okulun girişine özgürlük, eşitlik ve kardeşlik ilkelerini yazmış ve manastırların pabucunu dama atmış olabileceğini, ancak On Dört Temmuz dışında eski Hıristiyan takviminde hiçbir değişiklik yapmadığını" belirtmiştir. Benim konum ise belki de seküler bir hareketin…
Kanı taze, ruhu yaşlı: Little Simz
Haziran 2020’de, koronavirüsün ilk dalgasının üçüncü ayı devam ederken, Londra’daki Holloway Road’un kuzey ucunda bir metreden biraz daha uzun bir poster belirdi. Posterde yüksek apartmanlarla devasa bir hoparlör yan yanaydı. Apartmanların çatılarından korsan radyo antenleri fışkırıyordu. Geçmişin kültürüne referans veren, yolun kuzey yönünde gidenlerin dikkatini çekmek için güneye doğru çevrilmiş postere yakından bakıldığında, bunun müzisyen…
Sezen Aksu neden popüler kültürün ta kendisidir?
70’lerin sonu... 1968’in çiçekli hayalleri yerini silahlı gerçekliğe bırakırken üniversite kampüslerinde devrimciler, ülkücüler ve polis... Kıbrıs karışık, Berlin duvarı daha yıkılmamış, televizyon hayatımıza yeni yeni girerken radyoda ilk kez duyulan bir 45’lik: “Olmaz olsun cüzdanımda milyonlar, kalbimde sevgin oldukça…” 80’li yıllar. Darbenin ardından çöken karanlık bir sessizlik. Sessizliği gürültüyle kapatmaya çalışan bir iktidar. Sovyetler’den kurtulan…
Canlı yayında sadaka töreni
Ortak bağış yayınını izlemedim, ama haberlerden anladığım kadarıyla iş tam bir sadaka törenine dönmekle kalmamış kamu kurumları diğer kamu kurumlarına bağış yarışına girmişler. Peki, nereden geliyor bu paralar? Ya da kimin parasını kime veriyorlar? Merkez Bankası 30 milyar TL bağışlamış. Merkez Bankası, bu miktarı ya yeni para yaratarak ya da kârından verebilir. Her ikisi de…
Müzikte yeni vites: “Speed Up”
TikTok videolarını kaydırırken eski şarkıların hızlandırılmış versiyonlarına denk geldiğiniz oldu mu? Belki eski bir arabesk şarkı dans edilebilecek kıvama gelmiştir, vokalin sesi incelmiştir. Şıkır şıkır bir şarkı olmuştur. Bu türden şarkılara “Speed Up”, daha yeni bir tabirle #SpedUp deniyor. Remiks kültürünün son halkası olan bu şarkılar insan psikolojisiyle oynayarak müzik piyasasını da etkiliyor. Speed up…
Cem Karaca’dan Ezhel’e: Müzik sürgünü
Memleketteki kültürel hegemonya tartışmalarını belki de tek kalemde özetleyecek bir örnek olarak, Türkiye’nin en çok dinlenen müzisyeni[i] Ezhel, açıkça siyasi denmese de buna işaret eden örtülü gerekçelerle senelerdir ülkeye ayak basamıyor. Şarkıları barlardan marketlere kadar Türkiye’nin her sokağında, ancak kendisi neredeyse dört yıldır Berlin’de. Bildiğimiz kadarıyla ülkeye girememesinin henüz resmi bir gerekçesi yok, ancak kendisi…
Sıradışı yetenekleriyle bir yabancı: Benjamin Clementine
Beğendiğim şarkılardan hazırladığım liste gittikçe büyüyor, listeye neyi neden eklediğimi unutmuşken bir bağlantı daha önüme düşüyor, “bakacağım ilk fırsatta” diye geçiştireceğim yeni bir şarkı daha. “Muhakkak bakacağım, şimdi yoğunum.” O kadar da yoğun değilim. Bana sorsanız salim kafayla odaklanmak istiyorum, kendiliğinden çarpılma ihtimalini erteleyip görevleştiriyorum. Ödev gibi dinlenen, okunan, izlenen her şey gölgeleniyor. Bu gölgeyi…
Burjuvanın kentsel korkusu
Modern kent, yapısı gereği hep dinamik ve değişken bir form sunar. Çoğu zaman gündelik hayatın akışında kaçırdığımız bu değişimler kentin tüm ögelerini, yani kimlikleri, bölgeleri, mekânları ve fonksiyonları kapsar. Bunların en kuvvetlilerinden biri de sınıfsal karşılaşmalar ve çatışmalardır. Sınıfsal karşılaşmalar bağlamında hem önemi hem de içerdiği çatışmaların zenginliği bakımından, bu dinamik ve değişken formun en…
Banka soymuş eski IRA gönüllüsünden bir soygun romanı: “Northern Heist”
1976’da İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) tarafından bacağımdan vurulduğumda 22 yaşındaydım. Ballymurphy IRA’da gönüllü ordunun subaylarından biriydim, sürekli ödeme almadığımızdan kazancımız kıttı. Bir gün, başka bir gönüllüyle barda içerken cebimizdeki bütün parayı tükettik. Arkadaşımın evine gidip oğlunun Lone Star oyuncak tabancasını aldık, karşımıza çıkan ilk mekânı soyduk. Kazancımız aşağı yukarı 30 sterlindi, tabii vakit kaybetmeden hepsini…
İşçi sınıfının fotoğrafçısı: Tish Murtha
Fotoğrafçı Tish Murtha 2013’te ansızın öldüğünde arkasında İngiltere’nin kuzeydoğusundaki işçi sınıfı topluluklarının olağanüstü görüntülerinden oluşan, büyük ölçüde unutulmuş bir fotoğraf arşivi bıraktı. Şimdi, kızı Ella annesinin mirasını belgesel bir filmle yeniden diriltmeyi deniyor. Tish Murtha’nın kızı Ella Murtha annesinin arşivini yaşatmak konusunda “Bunu iş olarak görmüyorum,” diyor. “Bu benim tutkum.” 2013’teki ani ölümünden beri, Ella…
Tülay German’ın türküsü: “Özgürlük şarkımız”
Yıl 1935, İstanbul. Nafia Vekâleti'nde müfettiş Fikret German ile eşi Nermin German’ın biricik kızları Tülay German dünyaya gelir. Annesi, ismini ünlü bir doktorun kızının adını beğenerek koyar, Türkiye’deki ikinci Tülay'dır. Tülay, 4 yaşından itibaren şarkı söylemeye başlar. Kendi anlattığına göre ilk söylediği de Yesari Asım’ın “Gurbet elde kimsesizim, buna sebep yâr oldu” şarkısıdır. Daha ilkokulda…
1968 yazında Jean-Luc Godard ve The Rolling Stones
1960’ların sonunda hem yönetmen Jean-Luc Godard hem de rock grubu The Rolling Stones, üretkenliklerinin ve şöhretlerinin zirvelerinde dolaşıyorlardı. Godard, 1967’de üç uzun metraj film çekmiş, The Rolling Stones ise aynı yılın Ocak ayında Between the Buttons’ı, Aralık ayında ise Their Satanic Majesties Request’i yayımlamıştı. Godard ile Stones’u bir araya getiren ise bir bakıma 1968 yılının…
Sezgisel üretimin benzersiz keyfi: King Gizzard & The Lizard Wizard
Stu Mackenzie, arkadaşlarıyla bir grup kurmaya hazırlanıyordu. Cemal Süreya’nın Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi kitabından haberi yoktu, ama aklı tam da böyle çalışıyordu. Kurallara uymayı denese başarısız olacağından değil, basitçe canı istemiyordu. Grubun adı için kuşların midesinin iki gözünden birine adını veren taşlık sözcüğünün İngilizcesini kullanacaktı, hem de iki defa: Gizzard Gizzard. Grubun üyelerinden biri, Jim…
Althusser ve sefil pop müzik
Belki de fazla basite indirgiyorum, ama Fransız Marksist Louis Althusser’in “ideolojik çağırma” [i] kuramı öznelliğimizin, pop müzik gibi “basit” ve “günlük şeyler” tarafından nasıl şekillendirildiğini anlamak için inanılmaz derecede faydalı. Pop müziğin ideolojik çağırma kavramı ile bağlantısına dair belki de en akılda kalıcı örnek, Nick Hornby’nin aynı isimli kitabından (1995) filmleştirilen High Fidelity’nin (Stephen Frears, 2000)…
Onur Özdemir affedilmekle ilgilenmiyor
2008’in Haziran ayı benim için üniversitenin ikinci yazına denk geliyor. Bir grup arkadaşımla birlikte Ankara Garı’ndan 23.30’daki Fatih Ekspresi’ne binmiş, ertesi sabah 7.30’da Haydarpaşa’ya varmışız. Yolda birbirimize verdiğimiz uyumama sözünü tabii ki tutamamışım, bir yandan arada uyanıp uyumuyor taklidi yaptığım için gece boyu eğlence malzemesi olmuşum. 2-3 günlük, içinde Türkiye ile Almanya arasındaki Euro 2008…
Eylül hâlâ müzik yaptığından emin (ve bunda hiçbir sorun yok)
Eylül Çekirge’yle Bilkent Üniversitesi’nin merkez kampüsünün yakınlarındaki Bilkent Center adı verilen mini alışveriş merkezinde tanıştık. Muhtemelen kendilerini mini alışveriş merkezi olarak adlandırmıyorlardı, ama içinde birtakım kafe ve restoranlar, birer bowling salonu, sinema, süpermarket zinciri, fast-food katı olan, yine de tipik bir AVM’den küçük sayılabilecek bu alanı bilmeyenler için bu ifade yol gösterici olabilir. Bu yazı…
İyi hikâye anlatma kılavuzu: Nick Cave
Diyelim ki zamanda yolculuk yapabiliyorsunuz, ama bu yolculuğun iki şartı var. İlki, yalnızca daha önce bulunduğunuz bir mekâna ve zamana dönebilirsiniz. İkinci ise eğer çocuğunuz olursa, onun doğumundan öncesine gitmeniz mümkün değil. Zaman yolculuğunda başınıza gelenleri herhangi bir insan gibi kabullenmek zorundasınız. 60’lı yaşlarınıza geldiniz, iki çocuk, iki de torun sahibisiniz. İleri evrede kanser hastası…
Claude Debussy’nin Kadife Devrimi
Claude Debussy yüz yıl önce aramızdan ayrıldı, ancak müziği henüz yaşlanmış sayılmaz. Geçmişe yalnızca hafifçe bağlı bir biçimde zamanda süzülüyor. Müziği ölçü ölçü bir araya gelirken kendini doğaçlıyormuş gibi görünüyor, ki bu Debussy’nin yaratmayı istediği bir etkiydi. Orkestral süiti “Images” için alınan bir provadan sonra tatminkâr bir biçimde, “Bunda kaleme alınmış olmamanın havası var,” demişti.…
Değişen çağ, değişmeyen öfke: bANDISTA ve Cumartesi Anneleri
Değişim hayatın her alanında olduğu gibi sosyalist mücadelede de sürüyor. Teknoloji çağıyla beraber mücadele yöntemleri ve alanları bütün dünyada yeni bir ivme kazanırken, mücadelenin kültür-sanat alanına yansımaları da bu değişime ayak uyduruyor. Kendini artık melankoliyle veya yabancılık çektiği bir müzik tarzıyla tanımlamak zorunda kalmak istemeyen yeni nesil, yeni bir protest müzik deneyimi aracılığıyla marşlara ve…
Köken dilde doğaçlama sohbet: Derrida soruyor, Coleman yanıtlıyor
Saksofoncu ve besteci Ornette Coleman, 1997'nin Haziran sonu ve Temmuz başı aralığına yayılacak ve Paris’teki La Villette’te gerçekleşecek üç konseri öncesi dilbilimci Jacques Derrida’ya bir röportaj verdi. Bestecilik, doğaçlama müzik, dil ve ırkçılıktan bahseden ikilinin "köken dil" kavramıyla ilgili görüşleri de bütün konuşulanlara farklı bir bağlam katıyordu. 23 Haziran 1997’de İngilizce gerçekleştirilen, Thierry Jousse ile…
Müzikal yeteneğiniz ile gaipten sesler duyma ihtimaliniz ters orantılı
University of Liverpool tarafından yayımlanan bilimsel dergi Schizophrenia Research’te çıkan bir makale, bireylerin işitsel halüsinasyona yatkınlıkları ve müzikal yetenekleri arasında beyin yapısı üzerinden bir bağlantı ortaya çıkardı. Daha önce yapılan çalışmalarda müzisyenlerin beyinlerinin corpus callosum adı verilen, sol ve sağ beyin lobunu birbirine bağlayarak iki hemisfer arasındaki iletişimi sağlayan kalın sinir liflerinden oluşan bölümünün beyaz…
Punk Rock ile Fight Club’ı birbirine bağlayan nedir?
Punk müziğin çeşitli formlarında tarihsel olarak değişmeyen bir ortak bir özellik göze çarpar: Birtakım genç insanlar bıkmış ve kızgındırlar. Hikâye, 1970’lerde Sex Pistols, Clash, Patti Smith gibi öncülerle başladı. 1990’ların sonuna doğru, Green Day ve The Offspring gibi gruplar geçmişten gelen tavırdan kalanı kısmen ana akıma taşıdı. 2010’larda ise My Chemical Romance, Paramore ve Fall Out Boy…
Leonard Cohen: “Kanye West, Picasso değil”
Çağımızın en afili delikanlılarından Leonard Cohen, yaklaşık iki yıl önce aramızdan ayrıldı. Yaşadığı seksen iki yılda, albümlerin ve romanların yanı sıra sekiz adet de şiir kitabı yayımladı. Cohen’in şiirlerinin, notlarının, karalamalarının ve şarkı sözlerinin bulunduğu The Flame kitabı Robert Faggen ve Alexandra Pleshoyano editörlüğünde geçen hafta yayımlandı. Kitabın ilk bölümünde 15 Mart 2015 tarihli bir şiir bulunuyor. Cohen’in popüler…
Sorunlu sanatçıların müzikleriyle nasıl yaşıyoruz?
Bir müzisyeni “silmek” kolay olabilir, müziğiyle ilgili gerçeklikle baş etmek ise çoğu zaman daha karmaşık bir durum. Müzik fizikseldir. Onu bedenlerimize alırız, kafataslarımızı titretmesine izin veririz. Bu yönüyle görsel sanatlardan daha mahremdir, ne de olsa rahimde sese görüntüye tepki vermeden önce tepki veririz. Müziğe dair anılarımızı limbik sistemimizde, en kıymetli ve en travmatik deneyimlerimizin yanında…
Kül’den hasar tespit çalışması: “Ait ve Dair”
Kül, 2011’de yayımladığı Artık Güçler Dengede albümünün ardından verdiği uzun arada şehir değiştirdi, ekibi büyüttü, yeniden kendini aradı, öfkelendi ve bu süreçte büyüdü, olgunlaştı. 26 Nisan’da çıkan yeni albümleri Ait ve Dair, Kül’ü ODTÜ günlerinden beri çağdaşları rock ve metal gruplarından en azından benim için farklı bir yere koyan iyi hikâye anlatıcılığının bir tezahürü. Kül’ün…
Nostaljiden uzak durmanın faydaları: Robert Plant
Rock tarihinin en muazzam vokallerinden Robert Plant, artık Led Zeppelin hakkında pek konuşmak istemiyor. Haklı sayılır, neredeyse efsanevi grubunun mirasıyla yarışacak(!) solo kariyerini kırk senedir inatla sürdürüyor. Hatta solo kariyerinin henüz Led Zeppelin dağılmamışken başladığı bile iddia edilebilir. John Bonham’ın ölümünden hemen önce yayımlanan, Led Zeppelin'in son stüdyo albümü In Through the Out Door (1979), ağırlıklı olarak…
Kemanlar insan seslerini taklit etmek için tasarlandı
Tayvan’ın başkenti Taipei’de bulunan Ulusal Tayvan Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre tasarlanan ilk kemanlar, insan sesini taklit ediyordu. Bildiğimiz hâliyle keman tasarımı, 16. yüzyılda İtalya’nın Cremona kentinde yaşayan Andrea Amati’ye atfediliyor. Araştırma da bu tasarımın geçtiğimiz 500 yılda pek de değişmemesine olası bir açıklama sunuyor. 1687’de İtalya’da doğan barok kemancı Francesco Geminiani, The Art of…
Anadolu Pop’un şimdiki zamanı: Altın Gün
Derya Bengi, küratörlüğünü üstlendiği Uzayda Bir Elektrik Hasıl Oldu (Depo İstanbul, 2012) başlıklı harikulade sergide “27 Mayıs 1960’tan 12 Mart 1971’e, iki darbe arasında Türkiye’de yaşananların sazlı sözlü muhabesi”ne girişmişti. Dönemin müziğini de şöyle anlatıyordu: “1960’lar Türkiye’sinde müziğin kazanı fokur fokur kaynıyordu. Yeni ifade biçimlerine, yeni formlara, yeni harmanlara varıyor, üstelik sinema ve tiyatroya da…