Haberler
Bilim & Teknoloji
Yaşam
Kültür & Sanat
Haberler
Bilim & Teknoloji
Kültür & Sanat
Müzik
Makineye yönelik öfke henüz dinmedi
Rage Against the Machine ile 1990’ların sonunda, liseye başlarken tanıştım. O zamanlar yaptıkları müziğin politik mahiyetinin pek de farkında değildim, sonradan tekrar ve tekrar dinledikçe keşfettim. Kendi adlarını taşıyan olağanüstü ilk albümleri 1992’de yayımlanmıştı. Albümün kapağında Vietnamlı Budist rahip Thich Quang Duc’un 1963’te Saigon’un işlek bir caddesinde kendini yakarken çekilmiş ünlü fotoğrafından bir kesit yer…
Şimdi ve burada: Replikas’ın ardından
[Intro] “Evet buralıyız ve buranın müziğini yapıyoruz kardeşim.” Replikas’ın vokalisti ve gitaristi Gökçe Akçelik’in ardından, Fatih Akın’ın Crossing the Bridge: The Sound of Istanbul (2005) belgeselinde bu cümleyi kurduğu kesit sosyal medyada çokça paylaşıldı. Bu vurucu cümle Replikas’ın müziğini özetlemekle kalmayıp, buralı olmanın ve buranın müziğinin ne olduğunu da düşünmeye sevk ediyor. Aynı zamanda bu…
Cıstak cıstak… derken?
Yılın o zamanı geldi de geçti. Spotify, bu yılın merak edilen dinleme verilerini biraz gecikmeli de olsa bizimle paylaştı. Son yılların vazgeçilmezi rap müzik bu sene de zirvede. Lvbel C5, Blok3, Uzi, Motive, Cakal, Sefo gibi yeni nesil rapçiler listenin gediklileri. Ancak bu yıl listede ilgi çeken, tartışma yaratan bir güncelleme var: 2024’ün favori şarkısı…
Müzikte paradigma değişimi: Post-Post-Punk?
İçinde yaşadığımız zamanı tanımlamak için kullanılan hemen her terimin başında bir “post” öneki yer alıyor: Post-modern, post-endüstriyel, post-truth, post-hümanist, post-apokaliptik… Dünya değişiyor ve bu değişimin etkilerini ortaya çıkan yeni tartışmalarda, kavramlarda ve alanlarda gözlemlemek mümkün. Müzikte bunun karşılığı olan “post-punk”, 1970’lerde punk hareketinin bir uzantısı olarak ses vermeye başlamıştı. Punk’tan farklı olarak daha karanlık bir…
Film & Dizi
Sınıfın yakışıklısı, halkın sanatçısı: Tarık Akan
Çocukluğunda çizgi filmlerden çok Türk filmi izleyerek büyüyenler için o filmlerin oyuncuları aileden biri gibidir. Kemal Sunal öldüğünde çocuk aklımla çok üzüldüğümü, ağladığımı hatırlıyorum. Kemal Sunal aileden biriydi, onunla gülüp onunla ağlıyorduk. Tarık Akan da ailemizden biriydi. Damat Ferit’i, Yakışıklı Necmi’yi, Ferdi’yi yakından tanıyorduk. Sonra Yol’u, Maden’i, Sürü’yü izledik; Tarık Akan kariyerini toplumsal ve politik…
30 yıl sonra: “Esaretin Bedeli”
Esaretin Bedeli (The Shawshank Redemption), tüm zamanların en iyi filmi değildir. Hatta, 1994 yılının en iyi filmlerinden bile değildir; Ucuz Roman (Pulp Fiction), Hong Kong Ekspresi (Chungking Express), Şike (Quiz Show) ve Krzysztof Kieślowski’nin “Üç Renk” üçlemesinin son iki filmi aynı yıl yapıldı. Esaretin Bedeli yine de IMDb’nin “en iyi 250 film” listesinde hâlâ en…
Kuştüyü kadar hafif, delicesine popüler: “Forrest Gump”
Gișe rekorları kırarak altı Oscar kazanan, en iyi film, en iyi yönetmen, en iyi erkek oyuncu ve en iyi uyarlama senaryo dahil ödülleri bir bir toplayan Forrest Gump, geride bıraktığı 30 yılda kayda değer bir kültürel başarı olarak kabul gördü. ABD Kongre Kütüphanesi’nin Ulusal Film Arşivi’ne girmesiyle adeta kutsandı, kısmen de dünya genelindeki onlarca “Bubba…
30 yıl sonra hâlâ fazlasıyla yorucu: “Katil Doğanlar”
Oliver Stone’un Katil Doğanlar (Natural Born Killers) filmi, ABD’nin kurak güneybatısından birbirinden kopuk, bazen kırmızıya çalan, grenli, siyah beyaz görüntülerle başlar. Kartallar, çıngıraklı yılanlar ve Amerika’nın çöküşünün en klişe sembollerinden paslı bir lokanta tabelası bir görünür, bir kaybolur. Hızla değiştirilen televizyon kanalları Richard Nixon ile Leave It to Beaver dizisini yan yana getirir, eğik kamera…
Kitap & Edebiyat
Kendi zamanının en büyük kültür eleştirmeni: Fredric Jameson
Fredric Jameson’la 1976’da, beni California-San Diego Üniversitesi’nin lisansüstü öğrencilerine ders vermeye davet ettiğinde tanıştım. Tanışmamızdan beş yıl önce yayımlanan, Lukacs, Benjamin, Adorno, Ernst Bloch ve başka düşünürlerle ilgili parlak analizlerden oluşan çarpıcı eseri Marksizm ve Biçim sayesinde varlığından haberdardım. Kitabın başlığı bile iç karartıcı, bayağı Marksist eleştiri geleneğine meydan okuyordu. Ayrıca o dönemde henüz İngilizceye…
“Ortaçağ karanlıklar dönemi değildir”
Önceki söyleşimizde, felsefe tarihinde özel bir dönem olan ve genellikle “karanlık” imgesiyle birlikte düşünülen Ortaçağ’ı ve Ortaçağ felsefesini daha ayrıntılı konuşacağımızı söylemiştik. Sohbetimizde Ortaçağ’ın ayırt edici özellikleri, felsefe tarihindeki yeri ve elbette Rönesans ve Yeniçağ ile ilişkisi özel bir yer tutuyor. Afşar Timuçin’in bu kısa metindeki çözümlemelerinin, felsefe tarihinde bir dönemi tarihsel maddeci bakışla incelemek…
“Özgürlük ahlakı, insanı geleceğe açar”
Afşar Timuçin’le önceki söyleşilerimizde felsefenin ne olduğu ve ne işe yaradığını konuşmuş, felsefe tarihine de kısa bir giriş yapmıştık. Bu söyleşinin konusu ise ahlak. Yüce değerler ve yarar değerleri arasındaki ayrımdan söz eden Afşar Timuçin, ahlakın estetikle olan ilişkisi hakkında önemli tespitler yapıyor ve “özgürlük ahlakının” altını çiziyor. Bugün sizinle ahlak üzerine konuşalım istiyorum. Öncelikle…
Modern zamanların tanıdık boşluğu: İntermezzo
Sally Rooney’in yeni romanı İntermezzo yayımlanmasının ardından edebiyat dünyasında çok da alışık olmadığımız biçimde yankı uyandırdı. Hem dünyada hem de Türkiye’de başarılı bir pazarlama kampanyasıyla sunulan roman, Türkçede de kısa bir sürede dördüncü baskısını yaptı. Hatta kitabın bir biçimde içeriğinden ayrı olarak (özellikle sosyal medyada) dekoratif bir estetik unsura dönüştüğünü de görebiliyoruz. 2017’de ilk romanı…
Fotoğraf
Kamera arkası: “Serseri Âşıklar”
Jean-Luc Godard’ın Serseri Âşıklar (À bout de souffle, 1960) filmi 16 Mart 1960’ta sinemada ilk kez gösterildiğinde, salondakilerin çoğu sinema tarihinin dönüm noktalarından birine tanık olduklarını muhtemelen bilmiyorlardı. Henüz gösterime girmeden Godard’a “geleceğin auteur’ü” unvanıyla Jean Vigo Ödülü’nü kazandıran film, Fransız Yeni Dalgası’nın dünya genelindeki etkisini büyüten filmlerden biri olacaktı. ABD’li film eleştirmeni Roger Ebert’in…
Fidel Castro ile Malcolm X nasıl buluştu?
ABD’deki polis şiddetini ve sosyal adaletsizliği protesto etmek üzere, ulusal marş okunurken ayakta duran takım arkadaşlarından farklı olarak oturmaya karar veren Amerikan futbolu oyuncusu Colin Kaepernick, protestosunu açıkladığı basın toplantısında Fidel Castro ile Malcolm X’in fotoğrafının bulunduğu bir tişört giymişti. Colin Kaepernick, protestosunun ardından kara listeye alındığı için maalesef beş yılı aşkın süredir hiçbir takımda…
Ekolojik yıkımı kayıt altına almak: “Taş Kabuk Sessiz”
6-30 Haziran tarihleri arasında Meclis-i Mebusan Caddesi, numara 31’de yer alan Merdiven Art Space, Ateş Alpar’ın Hasankeyf özelinde eko-yıkım pratiklerine yakından temas eden sergisine ev sahipliği yapıyor. Fotoğrafçı ve akademisyen Ekmel Ertan’ın küratörlüğünde düzenlenen sergi vesilesiyle, Alpar’la sanat pratiğinin oluşum sürecini, sanat ile toplumsal alan arasındaki zigzaglı ilişkiyi konuştuk. Öncelikle yıllara yayılan fotoğrafçılık pratiğini aktivizmle…
Vitrinlere bakmanın keyfi ve çelişkisi
Virginia Woolf, vitrinlere bakmak hakkında bir şeyler biliyordu. Romanlarındaki karakterler “dükkan sahiplerinin vitrinlerinde taklit ve gerçek elmaslarla uğraştığını” (Mrs. Dalloway), vitrinlerin “parıltılı zincirlerle, pırıl pırıl parlatılmış deri çantalarla dolu” (Gece ve Gündüz) olduğunu görüp dururlar. Dalgalar romanında, tüketim kültürünün bu parıltılı tapınakları Bernard’ı bunaltır, yürürken kendi listesini yapar: “merak, açgözlülük, tutkuyla kendiliğinden ve ilgisiz, uykudaymışçasına…
Kültür & Sanat
Maurizio Lazzarato, Marcel Duchamp’a neden ilgi duydu?
Maurizio Lazzarato tarihin bir yerinde çıkıp Marcel Duchamp üzerine bir kitap yazdı. Kapitalizme karşı ses çıkarmanın kaydını tutarken, bir eleştiri manevrasını da okurlara sunuyor. Lazzarato’nun her zamanki az ve öz konuşan tavrıyla bu kitapta da karşılaşıyoruz: Teorinin sıcak akıntılarındaki büyüleyici etkidense, pratik yaşamın içindeki jestlere daha fazla kapı aralıyor. Kitap, Lazzarato’nun Duchamp’ı yorumlamasını değil Duchamp’a…
Bilim
Depremde yıkılan kentler bir yılda inşa edilebilir mi?
Maraş merkezli depremlerden etkilenen on binlerce insanın temel ihtiyaçları hâlâ karşılanamamışken, alelacele "yeniden inşa" projeleri planlanıyor. TMMOB Şehir Plancıları Odası, yıkılan kentlerin neden bir yılda inşa edilemeyeceğini anlatıyor. Kentler yüzyıllarca süren sosyal, kültürel, siyasal etkileşimlerin ve toplumsal inşa süreçlerinin ürünleri olarak ortaya çıkarlar. Kent kültürü, kent kimliği, kentlilik bilinci, kente karşı hissedilen aidiyet, kentsel bellek gibi kavramlar…
Uyku endüstrisi uykularımızı nasıl kaçırıyor?
Gün geçmiyor ki gazetelerde, televizyonlarda veya haber akışlarımızda uykuyla ilgili yeni bir haber yer almasın. Uyku her yerde karşımıza çıkıyor. Bize durmadan ne kadar uykuya ihtiyacımız olduğu, uykumuzu almazsak neler olacağı ve yorgun çalışanlar yüzünden ekonominin ne kadar zarar ettiği anlatılıyor. Uyku uzmanları sanki yeni bir “felsefe taşı” bulunmuş gibi tavsiyelerini ve görüşlerini sıralıyor, uyku…
Acının metalaştırılması: Ağrı yönetimi ve bağımlılık politikaları
Ağrı, ham ve dolayımsız haliyle, insan deneyiminin en temel veçhelerinden biridir. Doğrudan varlığımızın özüne hitap eden bir his, ölümlülüğümüzün bir hatırlatıcısı, fiziksel ve duygusal sınırlarımızın bir işaretidir. Ancak modern çağda, kişisel ve çoğu zaman varoluşsal deneyim, sistematik olarak alınacak, satılacak ve hepsinden önemlisi kâr elde edilecek bir ürüne, bir metaya dönüştürülmüştür. Yaygın ilaç, tıbbi cihaz…
Kendi sesimizi duymayı neden sevmiyoruz?
Kendi sesinizin kaydını dinlemekten nefret ediyorsanız, yalnız değilsiniz. Bu durumun fizyolojik nedenleri görece anlaşılır: Ses üretimi akciğerlerden gelen havayla diyaframda başlar. Bu hava, ses tellerinden yüksek hızlarda geçerek saniyede yüzlerce titreşime neden olur. Titreşimler sesi çıkaracak dil ve ağız tarafından şekillendirilmeden önce boğaza doğru hareket eden perdeler oluşturur. Bu sesin nasıl algılandığı ayrıca ikiye ayrılır:…
Yaşama Dair Her Şey
Şimdi günah keçisi video oyunları mı?
Eskişehir’de gözü dönmüş bir saldırganın kafasında kask, elinde balta, yüzünde maske ve üzerinde hücum yeleğiyle etrafa saldırması kamuoyunun tepkisinin ardından olayın bazı yönlerinin fazlaca vurgulandığı ama bazı kısımlarının da manipülatif şekilde görmezden gelindiği büyük bir toplumsal infiale dönüştü. Bu vaka sosyal medyada, haber portallarında ve gündelik sohbetlerde tartışılırken, tartışmaların odağı neredeyse bütünüyle video oyunlarına kaymış…
O mu, bu mu? İşte bütün mesele bu.
Sosyal medya tüm işlevlerinin yanı sıra devasa bir oyun alanı. Menemen anketleriyle, “Hangi rock grubusun?” testleriyle, Twitter’daki “Beğen, hakkında anonim yorum yapayım” ya da Ekşi Sözlük’teki “Üstteki yazara bir mesaj bırak” etkinlikleriyle sınırsız vakit geçirebilme imkanı, sosyal medyanın temel eğlencelik boyutu. Bu oyun tiplerinden biri ve şu sıralar belki de en popüleriyse “O mu, bu…
Sinir bozucu, tüyler ürpertici bir seyirlik: “Baby Reindeer”
“iPhone’umdan gönderildi” cümlesi hiç bu kadar tüyler ürpertici olmamıştı. Baby Reindeer, Richard Gadd’ın çalıştığı barda tanıştığı Martha adında orta yaşlı bir kadın tarafından takip edilme deneyimini anlattığı, dehşet verici olduğu kadar büyük beğeni toplayan tek kişilik oyununun Netflix uyarlaması. Martha, Donny’nin (Richard Gadd’ın alter egosu) e-posta adresini ele geçirir, her gece durmadan bazen tutarlı, bazen…
Baldur’s Gate 3, saf kaçışçılık ve tarihin sonu
"Sanatı nasıl değerlendiriyoruz, herhangi bir sanat eserini sevmemize ya da sevmememize neden olan şey nedir?" gibi sorular uzun zamandır kafamı kurcalıyor. Yüzeysel sanat eleştirisi hakkında vardığım eksik ama iş görür sonuç şu: kişisel deneyimlerimiz, yetiştirilme tarzımız ve sosyal, politik, ekonomik, etnik, dini ve cinsel kompozisyonumuz temelinde "bize konuşanı" seviyoruz. Eserin yeniliğinden kaynaklı içsel önyargı bariyeri…