Haberler
Bilim & Teknoloji
Yaşam
Kültür & Sanat
Haberler
Bilim & Teknoloji
Kültür & Sanat
Müzik
Zamandışı bir ritim: Etiyopya cazı bana ne yaptı?
“Tezeta” diye bir kelime var Amharcada, “özlem” anlamına geliyor. Nedenini pek iyi bildiğim bir yerden, bu özlem duygusu fazla kurcalıyor aklımı. Ancak tezeta kurcalanamayacak kadar soyut. Hatta zamansız. İçimizde taşıdığımız ama adını koyamadığımız bir titreşim gibi. Mulatu Astatke’nin “Yegella Tezeta” parçasını ilk dinlediğimde (ve tekrar dinlediğimde) tam da bu hissin ortasındaydım. Zaman ilerlemiyor, geri de…
Sigortalı rockstar olabilir miyim?
Sahne ışıkları, kalabalıklar ve bir ağızdan söylenen şarkılar… Daha küçük yaşta bu ışıltılı dünyanın hayalini kurmak çoğu kişi için kolaydır. 2004’te “Rockstar Dream” adıyla başlayan Popmundo (eski adıyla Popomundo) bu hayali bir tarayıcı RPG oyununa dönüştürerek milyonlara sundu. Ancak zamanla yalnızca eğlenceli bir simülasyon olmaktan çıktı, bir tür sosyolojik aynaya dönüştü. Popmundo’da bir karakter yaratır,…
Ankara’da rock müzik ölmedi ama tuhaf kokuyor
Ortaokuldaydım, Anıtkabir’e bakan ilkokulumda her sene yapılan kermese o zamanki okul müdürümüzün kızı ve arkadaşlarından oluşan bir grup geldi. Koca ağaçların arasına kurulan küçük amfiler ve bir davuldan çıkan Red Hot Chili Peppers’ın "By the Way" şarkısını ilk kez canlı duyup peşinden uzun yıllar sürükleneceğim bu müzik tarzına karşı hatırladığım ilk merağı duydum. Bu müzikle…
“Spotify Halk Cumhuriyeti”
Bir enkazı izlemenin en keyifli yanlarından biri onu hiç izi kalmayacak şekilde tamamen ortadan kaldırmanın hayalini kurmak. Ortadan kaldırmayı hayal etmenin en keyifli olduğu enkaz da geç dönem kapitalizm ve onun mevcut üretim ilişkileri. Sıfırdan yaratılan bir komünal, eşitlikçi, ilerici bir toplumu hayal etmenin akıl sağlığına katkısı da cabası. Enkazı tamamen ortadan kaldırmak ne kadar…
Film & Dizi
Bildiğiniz bütün soygun filmlerini unutun
1970’lerin Massachusetts’inde Arthur Dove’un dört tablosunu hedef alan sakil bir soygunun kara mizahı üzerinden Amerika ve orta sınıf hakkında giderek acılaşan bir düşünce kuran, daha sonra Trumpçılığa varacak eksen kaymasının erken belirtilerini ve yıllara yayılan ahlaki teslimiyeti teşhis eden Kelly Reichardt, The Mastermind filminde —başta Gösteriş (Showing Up, 2022) kadar yerleşik görünen ama sonra bir…
Onca kötülük varken
İnsan hayatındaki en önemli kırılmalar çoğu zaman tesadüflerle gelir: Bir karşılaşma, bir yere tam o anda varış ya da düpedüz bir kaza. Bir mekana girip girmemek bile sonraki her şeyi değiştirebilir. Binlerce küçük ayrıntı, hayatımızın yönünü değiştirebilir. İranlı yönetmen Cafer Penahi’nin Cannes’dan Altın Palmiye’yle dönen, Türkiye prömiyerini Ayvalık Uluslararası Film Festivali’nde yapan yeni filmi Görünmez…
Doğru yolu yürümek artık gerçekten mümkün mü?
Ayvalık Film Festivali’nde bu yıl birçok iyi film gördük. Bu filmlerin hepsini belirli bir yere koymak mümkün. Ama herhalde sinemada uzun zamandır Oliver Laxe’in üçüncü kurmaca uzun metrajı Sırat (Sirāt, 2025) kadar kendi tarzında sınıflandırılması güç bir yapıt görülmemiştir. Yeryüzü cehenneminde bir “sabbat”ı andıran bu filmin sonunda baş dönmesi hissediyorsunuz ve ateşli, neredeyse histerik bir…
Cardinale ve Redford’ın ardından
Bazen şaşırmamamız gereken haberler bile bizi sarsar. Claudia Cardinale ve Robert Redford gibi iki figür peş peşe aramızdan ayrıldığında, bir tür yetimlik duygusuna kapılıyoruz. Çünkü bize sanki ebediymiş gibi görünüyorlardı; zamandan azade, peliküle kazınmış, yaşayan anıtlar. Oysa öyle değilmiş. Onlar da bizim gibi kırılgan ve insanmış, yok olmaya yazgılılarmış. Ama onlarla birlikte daha büyük bir…
Kitap & Edebiyat
Yanan bir sahnede tarafsız olmak
Gözle görülür huzursuzluk ve süregelen sistemik adaletsizlik çağında, tarafsız kalınabileceği ya da herhangi bir ifade biçiminin siyasi alanın dışında var olabileceği düşüncesi artık savunulamaz hale gelmiştir. Tarafsızlık fikri çoğu zaman nesnellik ya da sanatsal özerklik gibi görünse de, özellikle de söylemi etkileyecek kadar büyük platformlara sahip olanlarca benimsendiğinde son derece kullanışlı bir kurgudur. Judith Butler'ın…
“Üzerine okumuş olmak” üzerine
Bazı kitapları hiç okumadığımız halde üzerlerinde epeyce durmuş gibiyizdir. Öyle ki, kapağını açmadığımız bir eserin “çerçevesini” kavramış, yazarına mesafemizi tayin etmiş, üslubuna dair kanaat bildirmiş bile olabiliriz. Bir zamanlar “üzerine okumuş olmak” bir tevazu belirtisiydi belki, artık yerini kitabın kendisine dokunmayan ama onun gölgesinde yapılan bir entelektüel gösteriye bırakıyor. Hızla tüketilen fikirler çağında, bilginin kendisiyle…
Dil susmak içindir
Eğer dil olmasaydı susup içimize nasıl atardık? Sinip nasıl saklanırdık? Nasıl gizlenirdik altına… İnlerimizi nasıl yapardık… Her şeyin üzeri kapatılabilir birkaç sözcükle. Sağduyuya meydan okunmasını çok seviyorum, onun için düşkünüm bir yandan da teoriye, rasyonalizme. “Hayır, gördüğümüz gibi değil”, “hayır, yanılıyormuşuz,” diyen pek çok düşünceye, metne, elimde olmadan çekiliyorum. Gospodinov’un[i] bu –yine– olağanüstü şiiri dilin…
Şu anda, birisi, bir yerde
Şu anda, birisi, bir yerde çakıl taşlarına bastı ve bütün koyu taşların hışırtısıyla uyandırdı; güneş bile yeni ayılıyor. Şu anda, birisi, bir yerde yirmi beş yıl önce bebekken çekilmiş videosunu ilk kez izledi, videodaki bebeğin bacağı kopuk ama gülümsemesi eksiksizdi, videoyu izlerken arkasından ona usulca sokulan karısının karnındaki şişlik için ne düşünse bilemiyor. Şu anda,…
Fotoğraf
Jim Marshall: Dahi bir fotoğrafçının çok yönlü portresi
Birçok insan Jim Marshall’ı (1936-2010) düşündüğünde rock and roll tarihinden sahneler aklına gelir: Monterey Pop Festival’da gitarını yakan Jimi Hendrix, San Quentin Eyalet Hapisanesi’nde el hareketi çeken Johnny Cash, elinde bir şişe Souther Comfort, üzerinde parlak, kısa bir elbiseyle şuh bir kahkaha atan Janis Joplin, Golden Gate Park’ta "Summer of Love" konserini veren The Charlatans.…
Yeraltındaki hazineler: Sovyet metro istasyonları
Christopher Herwig’in Sovyet Metro İstasyonları adlı fotoğraf serisi, 1930’lardan 1980’lere kadar farklı zamanlarda inşa edilmiş metro ağlarının harikulade ayrıntılarını bir araya getiriyor. Uğruna toplamda 30.000 km yol kat ettiği projeyi 12 yılda bitiren Herwig, 7 ülkenin 15 şehrinden fotoğraflar sunuyor. Kanadalı fotoğrafçı, projesini şu sözlerle anlatıyor: “Moskova, St. Petersburg ve Taşkent’e 1990’ların sonundan bu yana…
1968 yazında Jean-Luc Godard ve The Rolling Stones
1960’ların sonunda hem yönetmen Jean-Luc Godard hem de rock grubu The Rolling Stones, üretkenliklerinin ve şöhretlerinin zirvelerinde dolaşıyorlardı. Godard, 1967’de üç uzun metraj film çekmiş, The Rolling Stones ise aynı yılın Ocak ayında Between the Buttons’ı, Aralık ayında ise Their Satanic Majesties Request’i yayımlamıştı. Godard ile Stones’u bir araya getiren ise bir bakıma 1968 yılının…
Erkekler hangi pozun peşinde?
Son günlerde ardı ardına gelen ifşalar esasen gayet iyi bildiğimiz bir gerçeği yeniden yüzümüze çarpıyor: Fotoğrafçılığın merkezine yerleşmiş eril bakışın hiçbir yere gitmediği ve bu bakışın kadınların sınırlarını, rızasını, hikayesini nasıl sistematik biçimde silikleştirdiği gerçeğini. Bu gerçek yeni biçimlerde kendini göstermeye devam ediyor. “Nü portre” bahanesiyle kadınları çekim sırasında zorlayan, sınır ihlallerini “yaratıcılık” diye pazarlayan…
Kültür & Sanat
Maurizio Lazzarato, Marcel Duchamp’a neden ilgi duydu?
Maurizio Lazzarato tarihin bir yerinde çıkıp Marcel Duchamp üzerine bir kitap yazdı. Kapitalizme karşı ses çıkarmanın kaydını tutarken, bir eleştiri manevrasını da okurlara sunuyor. Lazzarato’nun her zamanki az ve öz konuşan tavrıyla bu kitapta da karşılaşıyoruz: Teorinin sıcak akıntılarındaki büyüleyici etkidense, pratik yaşamın içindeki jestlere daha fazla kapı aralıyor. Kitap, Lazzarato’nun Duchamp’ı yorumlamasını değil Duchamp’a…
Bilim
Gerçekler neden fikrimizi değiştirmez?
1975'te, Stanford Üniversitesi’ndeki araştırmacılar bir grup üniversite öğrencisini intiharla ilgili bir çalışmaya davet ettiler. Öğrencilere birer çift intihar notu gösterildi. Notlardan biri hayatta olan herhangi bir insan tarafından hazırlanmış, diğeri de gerçekten hayatına son vermiş biri tarafından yazılmıştı. Öğrencilerden de gerçek ve sahte notları birbirinden ayırt etmeleri istenmişti. Bazı öğrenciler bu işte çok yetenekli olduklarını…
Zizek, entelektüel popülizm ve hegemonya krizi
Marksizme akademide 1980'li yıllardan beri ağır bir baskı uygulandığını ve duvarın yıkılışından sonraki 10 yıl boyunca gelişme fırsatı tanınmadığını biliyoruz. Dolayısıyla 21. yüzyılın ilk on yılına geldiğimizde bir Ekşi Sözlük yazarının tabiriyle Slovenya menşeili düşünürler nezdinde Doğu Avrupa'da "sıkışmış bir gaz" misali biriken entelektüel birikimin patlaması hepimizde bir heyecan yaratmıştı. Batı akademisinin ne kadar kırmızı…
Müzikal yeteneğiniz ile gaipten sesler duyma ihtimaliniz ters orantılı
University of Liverpool tarafından yayımlanan bilimsel dergi Schizophrenia Research’te çıkan bir makale, bireylerin işitsel halüsinasyona yatkınlıkları ve müzikal yetenekleri arasında beyin yapısı üzerinden bir bağlantı ortaya çıkardı. Daha önce yapılan çalışmalarda müzisyenlerin beyinlerinin corpus callosum adı verilen, sol ve sağ beyin lobunu birbirine bağlayarak iki hemisfer arasındaki iletişimi sağlayan kalın sinir liflerinden oluşan bölümünün beyaz…
Ağrı nedir?
Ağrıyla ilgili bildiğimizi sandığımız her şey yanlış. Bu oldukça iddialı bir laf ama genel anlamda doğru. “Biz” derken, toplum olarak bizi kastediyorum; yani tıp camiasından olan ve olmayan insanların çoğunu. Ağrının doğasını yanlış anlıyoruz ve bu yanlış anlama milyonlarca insanın yaşamını mahvediyor. Nitekim ben de çiçeği burnunda bir stajyer doktorken bu yanlış anlamanın sonuçlarına tanık…
Yaşama Dair Her Şey
“Dostum, o konsol sana ait değil!”
Nintendo Switch cebe sığabilecek kadar küçük ama The Legend of Zelda gibi inanılmaz ayrıntılı grafiklere sahip oyunları çalıştırabilecek kadar da güçlü bir alet olması hasebiyle 2017’de “devrim niteliğinde” bir oyun konsolu olarak markete sürüldü. Sahiden de öyleydi. O zamana kadar PSP gibi başarılı emsaller görmüştük ama hiçbiri Nintendo Switch’in sahip olduğu popülerliğe ulaşamadı çünkü hiçbiri…
İstanbullu Gelin’den İMÇ’ye: Hafızayı kazımak
Ece Balekoğlu’nun “Neden sürekli eski dizileri izleyip duruyoruz?” başlıklı yazısı, izleme alışkanlığımızı yalnızca bireysel nostaljiyle açıklamıyor, bu tekrarın aynı zamanda toplumsal bir ihtiyaç olduğunu da vurguluyordu. Sonunu bildiğimiz, karakterlerine aşina olduğumuz diziler aracılığıyla ülkenin içinde bulunduğu ekonomik, siyasi ve toplumsal belirsizliklerin yarattığı yorgunluk karşısında kısa bir soluklanma imkânı bulduğumuzu öne sürüyordu. Bu yazıyı ilk bölümü…
Sansür artık istisna değil normdur
Mabel Matiz hakkında, Türk Ceza Kanunu’nun 226. maddesi kapsamında İçişleri Bakanlığı tarafından soruşturma açıldı. Gerekçe, bir şarkı. Gerekçe, müstehcenlik. Gerekçe, belki de düpedüz varoluş. Kızılcık Şerbeti dizisinin senaristine de soruşturma açıldı, senarist Merve Göntem dört yıl önceki bir açıklaması gerekçe gösterilerek gözaltına alındı, adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. Diziye değil, bizzat bir hayata, bir bakışa,…
Bizi kimse seçmeyecek
Büyümek, genelde bir tür unutuşla başlar. Çocukken kaçınılmaz olduğunu düşündüğümüz şeyler, "özel" biri olmak, bir gün fark edilmek ya da birilerinin "kahramanı" olmak... Tüm bunlar yetişkinliğin gri tonları arasında kaybolmaya yüz tutuyor. Ama bu arzular bütünüyle yok olmuyor, yalnızca biçim değiştiriyor. Evet, kimse bize kaderimizin mühürlendiğini söylemeyecek, kapımızın altından bir mektup süzülmeyecek veya yaşlı bir…