Haberler
Bilim & Teknoloji
Yaşam
Kültür & Sanat
Haberler
Bilim & Teknoloji
Kültür & Sanat
Müzik
Eurovision’ın utanç şarkısı
Bu seneki Eurovision Şarkı Yarışması tartışmalar ve gerginlikle başladı. Bütün dünyanın gözü Malmö sokaklarındaki protestolar ve yarışmacılar arasındaki kargaşaya odaklanmışken, Gazze'de devam eden soykırımına rağmen İsrail'in yarışmaya katılmasına izin verilmesinin kaçınılmaz sonuçları kimseyi şaşırtmadı. Eurovision'ın yönetim organı olan Avrupa Yayın Birliği (EBU), yarışmanın “siyasi olmayan bir müzik yarışması” olduğunu öne sürerek İsrail'in yarışmanın dışında bırakılması…
Cem Karaca’dan Ezhel’e: Müzik sürgünü
Memleketteki kültürel hegemonya tartışmalarını belki de tek kalemde özetleyecek bir örnek olarak, Türkiye’nin en çok dinlenen müzisyeni[i] Ezhel, açıkça siyasi denmese de buna işaret eden örtülü gerekçelerle senelerdir ülkeye ayak basamıyor. Şarkıları barlardan marketlere kadar Türkiye’nin her sokağında, ancak kendisi neredeyse dört yıldır Berlin’de. Bildiğimiz kadarıyla ülkeye girememesinin henüz resmi bir gerekçesi yok, ancak kendisi…
Grup Yorum halktır, susturulamaz
Her gün yeni bir baskı ve yasakla uyandığımız memleketimizde şimdi de Grup Yorum’un, YouTube ve Spotify’daki albümleri ve şarkıları milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması gerekçesiyle erişime engellendi, Türkiye’de görünmez kılındı. Neyin gösterildiğinden ziyade neyin gösterilmeye değer bulunmadığı bize kültürel hegemonya adına önemli ipuçları veriyor. Düşünsenize, dilediğiniz şeyi izleyebilmek ve dinleyebilmek için cebinizden para ödediğiniz…
Sıyrılıp gelir bir isyan
Türkiye Cumhuriyeti devleti Grup Yorum karşısında kırk yıldır sürdürdüğü tutarlı saldırısında geçen hafta yeni bir hamle daha yaptı, grubun albümlerini ve parçalarını internet platformlarından toplu olarak kaldırttı. Topluluğun yasaklar ve saldırılarla geçen tarihine aşina olanlar açısından tabii ki bunda şaşılacak bir taraf yok. Hatta esas şaşılacak olan şey bunun bugüne kadar yapılmamış olması olabilir. Devletin…
Film & Dizi
Bir set işçisinin günü nasıl geçer?
Set işçileri ağır ekipmanlarla, uzun saatler, iş garantileri olmadan ve çoğu zaman sigortasız çalışıyorlar. Ümitlerini bağladıkları işler bazen bir gecede keyfi olarak iptal oluyor. Sete hazırlık için harcadıkları mesainin ücretini çoğu zaman alamıyorlar. Set dışında bir sosyal hayat edinmeleri de çok zor. Yakınlarının özel günlerinde yoklar. Uyku saatlerine ya da haftada bir gün olan izinlerine…
İdealleri kendisinden büyük bir adam: Michael Kohlhaas
Heinrich von Kleist’ın Michael Kohlhaas adlı novellası, yazıldığı 1810’dan bugüne adalet talebinin müesses nizam ve kanunları karşısındaki sarsılmaz haklılığının ve yakıcı kudretinin en radikal ifadelerinden biri olmayı sürdürüyor. Reformist Martin Luther’le aynı dönemde yaşamış ve kararlılığından taviz vermeyen asi Kohlhaas’ın hikayesi, 16. yüzyılın karanlığını gerçeklikten hiç uzaklaşmadan yansıtıyor. Michael Kohlhaas'ın yeni bir çevirisi Telemak Kitap…
30 yıl sonra hâlâ fazlasıyla yorucu: “Katil Doğanlar”
Oliver Stone’un Katil Doğanlar (Natural Born Killers) filmi, ABD’nin kurak güneybatısından birbirinden kopuk, bazen kırmızıya çalan, grenli, siyah beyaz görüntülerle başlar. Kartallar, çıngıraklı yılanlar ve Amerika’nın çöküşünün en klişe sembollerinden paslı bir lokanta tabelası bir görünür, bir kaybolur. Hızla değiştirilen televizyon kanalları Richard Nixon ile Leave It to Beaver dizisini yan yana getirir, eğik kamera…
İşçi sınıfının en güzel şarkısı: Türk sinemasında grev temsilleri
1950 öncesi Muhsin Ertuğrul hegemonyasındaki Türk sinemasına baktığımızda işçiyi, emeği, toplumsal meseleleri konu edinen filmlere rastlayamıyoruz. 1950’li yıllarda da Türk sineması hâlâ egemen ideolojiye bağlıdır. Bunun dışına çıkmak isteyen herhangi bir yapımın karşısına Demokrat Parti iktidarının baskısı ve 1939 tarihli “Filmlerin ve Film Senaryolarının Kontrolüne Dair Nizamname” çıkmaktadır. İçişleri Bakanlığı’nın kurduğu “Merkez Film Kontrol Komisyonu”…
Kitap & Edebiyat
“Ortaçağ karanlıklar dönemi değildir”
Önceki söyleşimizde, felsefe tarihinde özel bir dönem olan ve genellikle “karanlık” imgesiyle birlikte düşünülen Ortaçağ’ı ve Ortaçağ felsefesini daha ayrıntılı konuşacağımızı söylemiştik. Sohbetimizde Ortaçağ’ın ayırt edici özellikleri, felsefe tarihindeki yeri ve elbette Rönesans ve Yeniçağ ile ilişkisi özel bir yer tutuyor. Afşar Timuçin’in bu kısa metindeki çözümlemelerinin, felsefe tarihinde bir dönemi tarihsel maddeci bakışla incelemek…
Yanan bir sahnede tarafsız olmak
Gözle görülür huzursuzluk ve süregelen sistemik adaletsizlik çağında, tarafsız kalınabileceği ya da herhangi bir ifade biçiminin siyasi alanın dışında var olabileceği düşüncesi artık savunulamaz hale gelmiştir. Tarafsızlık fikri çoğu zaman nesnellik ya da sanatsal özerklik gibi görünse de, özellikle de söylemi etkileyecek kadar büyük platformlara sahip olanlarca benimsendiğinde son derece kullanışlı bir kurgudur. Judith Butler'ın…
“Üzerine okumuş olmak” üzerine
Bazı kitapları hiç okumadığımız halde üzerlerinde epeyce durmuş gibiyizdir. Öyle ki, kapağını açmadığımız bir eserin “çerçevesini” kavramış, yazarına mesafemizi tayin etmiş, üslubuna dair kanaat bildirmiş bile olabiliriz. Bir zamanlar “üzerine okumuş olmak” bir tevazu belirtisiydi belki, artık yerini kitabın kendisine dokunmayan ama onun gölgesinde yapılan bir entelektüel gösteriye bırakıyor. Hızla tüketilen fikirler çağında, bilginin kendisiyle…
Dil susmak içindir
Eğer dil olmasaydı susup içimize nasıl atardık? Sinip nasıl saklanırdık? Nasıl gizlenirdik altına… İnlerimizi nasıl yapardık… Her şeyin üzeri kapatılabilir birkaç sözcükle. Sağduyuya meydan okunmasını çok seviyorum, onun için düşkünüm bir yandan da teoriye, rasyonalizme. “Hayır, gördüğümüz gibi değil”, “hayır, yanılıyormuşuz,” diyen pek çok düşünceye, metne, elimde olmadan çekiliyorum. Gospodinov’un[i] bu –yine– olağanüstü şiiri dilin…
Fotoğraf
Jim Marshall: Dahi bir fotoğrafçının çok yönlü portresi
Birçok insan Jim Marshall’ı (1936-2010) düşündüğünde rock and roll tarihinden sahneler aklına gelir: Monterey Pop Festival’da gitarını yakan Jimi Hendrix, San Quentin Eyalet Hapisanesi’nde el hareketi çeken Johnny Cash, elinde bir şişe Souther Comfort, üzerinde parlak, kısa bir elbiseyle şuh bir kahkaha atan Janis Joplin, Golden Gate Park’ta "Summer of Love" konserini veren The Charlatans.…
Yeraltındaki hazineler: Sovyet metro istasyonları
Christopher Herwig’in Sovyet Metro İstasyonları adlı fotoğraf serisi, 1930’lardan 1980’lere kadar farklı zamanlarda inşa edilmiş metro ağlarının harikulade ayrıntılarını bir araya getiriyor. Uğruna toplamda 30.000 km yol kat ettiği projeyi 12 yılda bitiren Herwig, 7 ülkenin 15 şehrinden fotoğraflar sunuyor. Kanadalı fotoğrafçı, projesini şu sözlerle anlatıyor: “Moskova, St. Petersburg ve Taşkent’e 1990’ların sonundan bu yana…
1968 yazında Jean-Luc Godard ve The Rolling Stones
1960’ların sonunda hem yönetmen Jean-Luc Godard hem de rock grubu The Rolling Stones, üretkenliklerinin ve şöhretlerinin zirvelerinde dolaşıyorlardı. Godard, 1967’de üç uzun metraj film çekmiş, The Rolling Stones ise aynı yılın Ocak ayında Between the Buttons’ı, Aralık ayında ise Their Satanic Majesties Request’i yayımlamıştı. Godard ile Stones’u bir araya getiren ise bir bakıma 1968 yılının…
Kubrick’in objektifinden Amerikan gündelik hayatı
Henüz 17 yaşındayken New York’un Bronx bölgesinde yaşayan Stanley Kubrick, Look dergisi için fotoğrafçılık yapıyordu. Dergiye ilk fotoğrafını, bir gazete bayiinde Franklin D. Roosevelt’in ölümünü duyuran manşetleri çekerek 1945’te satmıştı. Ekim 1946’da kadrolu çalışmaya başladı, Ağustos 1950’de ayrıldı. Kubrick için hikâyenin nasıl devam ettiğini biliyorsunuz. Look’un yayın hayatı ise onun ayrılmasının ardından 21 yıl daha sürdü.…
Kültür & Sanat
Maurizio Lazzarato, Marcel Duchamp’a neden ilgi duydu?
Maurizio Lazzarato tarihin bir yerinde çıkıp Marcel Duchamp üzerine bir kitap yazdı. Kapitalizme karşı ses çıkarmanın kaydını tutarken, bir eleştiri manevrasını da okurlara sunuyor. Lazzarato’nun her zamanki az ve öz konuşan tavrıyla bu kitapta da karşılaşıyoruz: Teorinin sıcak akıntılarındaki büyüleyici etkidense, pratik yaşamın içindeki jestlere daha fazla kapı aralıyor. Kitap, Lazzarato’nun Duchamp’ı yorumlamasını değil Duchamp’a…
Bilim
Gerçekler neden fikrimizi değiştirmez?
1975'te, Stanford Üniversitesi’ndeki araştırmacılar bir grup üniversite öğrencisini intiharla ilgili bir çalışmaya davet ettiler. Öğrencilere birer çift intihar notu gösterildi. Notlardan biri hayatta olan herhangi bir insan tarafından hazırlanmış, diğeri de gerçekten hayatına son vermiş biri tarafından yazılmıştı. Öğrencilerden de gerçek ve sahte notları birbirinden ayırt etmeleri istenmişti. Bazı öğrenciler bu işte çok yetenekli olduklarını…
Zizek, entelektüel popülizm ve hegemonya krizi
Marksizme akademide 1980'li yıllardan beri ağır bir baskı uygulandığını ve duvarın yıkılışından sonraki 10 yıl boyunca gelişme fırsatı tanınmadığını biliyoruz. Dolayısıyla 21. yüzyılın ilk on yılına geldiğimizde bir Ekşi Sözlük yazarının tabiriyle Slovenya menşeili düşünürler nezdinde Doğu Avrupa'da "sıkışmış bir gaz" misali biriken entelektüel birikimin patlaması hepimizde bir heyecan yaratmıştı. Batı akademisinin ne kadar kırmızı…
Müzikal yeteneğiniz ile gaipten sesler duyma ihtimaliniz ters orantılı
University of Liverpool tarafından yayımlanan bilimsel dergi Schizophrenia Research’te çıkan bir makale, bireylerin işitsel halüsinasyona yatkınlıkları ve müzikal yetenekleri arasında beyin yapısı üzerinden bir bağlantı ortaya çıkardı. Daha önce yapılan çalışmalarda müzisyenlerin beyinlerinin corpus callosum adı verilen, sol ve sağ beyin lobunu birbirine bağlayarak iki hemisfer arasındaki iletişimi sağlayan kalın sinir liflerinden oluşan bölümünün beyaz…
Kriminal profil uzmanları gerçekten bir katilin zihnine girebilir mi?
Mindhunter adlı yeni Netflix dizisinin bir sahnesinde bir FBI ajanı şu soruyu sorar: “Bir delinin nasıl düşündüğünü bilmedikçe ondan nasıl bir adım önde olabiliriz?” Bu, kriminal profil oluşturma işinin makul bir özeti. Polisler, seri katillerin ve psikopatların sapkın psikolojisini gerçekten anlayabilirlerse, onları yakalayabilir ve dehşet verici suçları sona erdirebilirler. Keşke gerçekten bu kadar basit olsa.…
Yaşama Dair Her Şey
“Instagram kapatılınca ben”
Türkiye’de Instagram’a erişim 2 Ağustos itibarıyla hiçbir açıklama yapılmadan engellendi. Bunun üzerine başta Twitter (X) olmak üzere diğer sosyal medya mecralarında yasağın nedeniyle ilgili iddialar ve spekülasyonlar dolaşmaya başladı. Yasağın Hamas lideri İsmail Haniye’nin öldürülmesi üzerine Türkiye’de Haniye için milli yas ilan edilmesinin üstüne gelmesi, Instagram yasağının milli yasla ilintili olduğu iddiasının güçlenmesine yol açtı.…
Şimdi günah keçisi video oyunları mı?
Eskişehir’de gözü dönmüş bir saldırganın kafasında kask, elinde balta, yüzünde maske ve üzerinde hücum yeleğiyle etrafa saldırması kamuoyunun tepkisinin ardından olayın bazı yönlerinin fazlaca vurgulandığı ama bazı kısımlarının da manipülatif şekilde görmezden gelindiği büyük bir toplumsal infiale dönüştü. Bu vaka sosyal medyada, haber portallarında ve gündelik sohbetlerde tartışılırken, tartışmaların odağı neredeyse bütünüyle video oyunlarına kaymış…
vesaire 10 yaşında: Alternatif seslere neden ihtiyacımız var?
vesaire, 2024’te 10. yaşını kutluyor. Yayımlayacağımız birkaç yazıyla vesaire'nin kuruluş amacını, geçmişten günümüze ne yapmaya çalıştığını, gelecekte neye dönüşmek istediğini inceleyeceğiz. Böylelikle son on yılın kültür ve yayıncılık hayatına kısa, küçük ölçekli bir bakış atabilmeyi de umuyoruz. İyi okumalar dileriz. Birinci sınıf öğrencilerine verdiğim Debates in Media Studies [Medya Çalışmalarındaki Tartışmalar] dersi, Adorno ve Horkheimer…
Bu hikayenin oyuncusu kim?
Bizim sahnemiz her zaman set değildi. Bazen okuldu, bazen sokak, bazen bir tutanak kağıdının üzeriydi. Provalarda ezber yaparken gözaltı haberini alanlar olduk. Bir sahneye çıkmadan önce hangi paylaşım yüzünden diziden atıldığımızı öğrendik. Ve çoğumuz o an sahneyi değil, hayatı oynadığımızı fark ettik. Kamera yoktu ama kayda alınıyorduk. Işık yoktu ama görünür hale geliyorduk. Oyun yoktu…